chiến tích vượt cầu Lodi (Bản dịch này do người dịch chú thích, số chú
thích cũ của tác giả đều được ghi rõ).
César: Tướng lĩnh và nhà độc tài cổ La Mã. Alexandre: Vua xứ
Macedonia (ở phía bắc Hy Lạp). Hai người này được coi là những nhà quân
sự kiệt xuất thời cổ đại ở Tây phương.
Quân của hoàng đế Áo và của tiêu vương Milan, chư hầu của
hoàng đế Áo.
Lombardie (Lombards-Lombarde) Một xứ ở Bắc Ý, kinh thành là
Milan. Milan đã chống quân Đức xâm lược một cách bền bỉ, cuối cùng bị
hoàng đế Đức Frédéric Barberousse, phá hủy (thế kỷ XII), sau này mới
được xây dựng lại.
Tư tưởng tự do, khoa học, vô thần... thấm nhuần bộ Bách khoa
toàn thư do các nhà triết học, khoa học, văn học... soạn vào quãng giữa thế
kỷ XVIII ở Pháp.
Voltaire: Một trong những nhà văn, nhà triết học Pháp lớn nhất
thế kỷ XVIII, mà tư tưởng nhân bản luôn bảo vệ cho tự do, công lý, tiến bộ
xã hội (1694 - 1778).
Đất Hungari bấy giờ là một thành phần lãnh thổ chính của đế
quốc Áo - Hung.
Gros: Họa sĩ Pháp nổi tiếng, một trong những nhà khai sáng của
chủ nghĩa lãng mạn Pháp (1771-1835) trong hội họa.
Trong các tước vị ở châu Âu, ngoài tước công thông thường (duc)
còn có đại công tước (grandduc) và thượng công tước (arechiduc), nữa để
gọi các hoàng thân con cháu vua Áo. Chúng tôi thấy cần dịch thượng công
tước để hiểu sự chơi chữ của tác giả.
