quyền lại đắc thế hơn xưa và ăn trên ngồi trốc trong xã hội là bọn quý tộc
rởm đời và bọn tư sản hãnh tiến, chúng cấu kết đồng thời mẫu thuẫn với
nhau. Tình hình ấy, Stendhal không chịu được.
Elizarova, một chuyên gia văn học Pháp của Liên Xô, nhận định rằng
Stendhal thấy trong xã hội chỉ có hai loại người: Những người tâm hồn thấp
hèn và những người tâm hồn cao quý, có khi ông gọi những người này là
những người “chết”, những người kia là những người “sống”. Ông cho là
trong xã hội Quân chủ Phục hưng và trong xã hội thời Quân chủ tư sản (từ
1830) nhan nhản những con buôn và những đầy tớ, không có chỗ cho sự lớn
lao, “sự lớn lao không cần thiết nữa”. Stendhal khắng định cái lớn sinh ra từ
sự say mê và chủ nghĩa anh hùng, về quan niệm này, ông là môn đệ của
phái Ánh sáng thế kỷ XVIII. Diderot đã viết: “Chỉ những say mê, những
say mê lớn mới có thể nâng tâm hồn lên để làm những việc vĩ đại. Không
có nó thì không có gì cao quý trong đạo đức cũng như trong giá trị xã hội”.
Stendhal cũng quan niệm văn học nghệ thuật với tư tưởng đó. Ông
viết: “Để làm một nhà văn, cần phải có tinh thần dũng cảm chẳng kém gì để
làm một người lính”. Năm 1823, viết Racine và Shakespeare, ông muốn
“chống sự ngưng trệ và thối rữa của chủ nghĩa cổ điển, chống bọn ngu dốt
và sính chữ đang kìm hãm nghệ thuật” (Elizarova). Ông mỉa mai: “Cái
nguyên lý vĩ đại của thế kỷ chúng ta, cái nguyên lý bóp nghẹt nghệ sĩ là cái
muốn như tất cả mọi người khác”, - chúng ta hiểu ý ông muốn nói sự dập
khuôn trong chủ nghĩa con buôn, chủ nghĩa thực dụng và chủ nghĩa tầm
thường. Mười sáu năm sau, trong lời phi lộ với bạn đọc Tu Viện Thành
Parme, ông lại viết: “ích gì mà gán cho họ (người Ý chúng tôi chứ) cái đạo
cao đức cả, cái mỹ miều duyên dáng của người Pháp, những người yêu tiền
bạc hơn tất cả trên đời và chẳng bao giờ phạm tội vì thù hận hay vì yêu
thương”.
Vì ở xã hội Pháp không có cái lớn, cái đẹp, cái hùng nữa, chỉ có cái
hào nhoáng nên Stendhal không có đất dụng võ, đã hoạt động ở Ý. Nước Ý
