TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 193

Tuấn đọc lại một lần nữa . Rồi Quỳnh căn dặn Tuấn làm sao hỏi mượn tờ “
Việt Nam Hồn “ cho Quỳnh xem .
Từ hôm ấy , trong trưòng Cao đẳng Tiểu Học Qui-nhơn lớp Ðệ Nhất Niên (
1ère Année ) tương đương với lớp Ðệ Thất bây giờ , có một nhóm học sinh
năm đứa , cứ trao lén cho nhau xem tờ Việt Nam Hồn đã rách nhèo nát hết
và dán lại từng mảnh .
Mỗi khi cho mượn , hoặc trao trả lại , các trò gấp làm tư , dúi trong lưng
quần , giấu sát bụng , dưới hai lớp áo cụt và áo dài đen . Lúc bấy giờ học
trò chưa dám mặc “đồ Tây “ , tất cả đều mặc aó dài ta , đội mũ , mang quốc
.
Phải nói rõ rằng , nhóm học sinh âý chưa bao giờ dám nghĩ đến chuyện “
cách mạng “ hay là “ làm hội kín đánh Tây “ . Nhưng cái mầm ái quốc đã
bắt đầu nẩy nở dụt dè và kín đáo trong tâm hồn ngây thơ của tuổi trẻ . Và
không riên gì ở trường Qui-nhơn , mà khắp các trường Cao đẳng Tiểu học
trong nước như trường Quốc học và Ðồng Khánh ở Huế , trường Trung học
Bưỏi , và Cao đẳng Ðại học ở Hà Nội , các trường “ college “ khác ở Hải
Phòng , Nam Ðịnh , Vinh, Saigon, Mỹ Tho , CầnThơ , v.v…Ấy là do ảnh
hưởng đầu tiên của những tờ báo bí mật từ bên Tây gởi lén về do đường tàu
thủy trong đó có hai tờ được phổ biến lén lút sâu rộng hơn cả là Việt Nam
Hồn bằng Việt ngữ xuất bản ở Marseille , và tờ Le Paria bằng Pháp ngữ
xuất bản ở Paris .
( Le Paria , tiếng Pháp gốc tiếng Ấn Ðộ , là kẻ thuộc về giai cấp bần cùng ,
không có quyền gì cả , bị coi như là lớp người ti tiện , và bị kẻ giàu mạnh
chà đạp , khinh khi , hất hủi )
Ðó là tờ báo cách mạng đầu tiên mà Tuấn và nhiều thiếu niên khác cùng thế
hệ đã được đọc lén lút từ năm 1924.
Cùng một lúc , một số sách báo , cũng bí mật từ bên Tây và bên Nhật được
gởi lén về Việt-Nam , do tầu thủy , nhất là do chiếc tàu S/S Canton , chạy
đường Saigon – Tourane (Ðà Nẳng ) -- Hải Phòng -- Hồng Kông . Trong số
các sách báo ấy rất tiếc là chỉ một số rất ít viết bằng Việt-ngữ , còn đa số là
bằng chữ Nho . Tuấn được thất bổn “ Việt Nam vong quốc sử , Lưu cầu
huyết lệ thư , Hải ngoại huyết thư “ . Nhưng lúc bấy giờ Tuấn chỉ được đọc