TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 210

chính của nó .
Trừ các nhà Cách mạng An nam đã đi ở tù, hoặc bị đầy nơi xa ( như đã nói
ở một chương trên ) còn hết thảy những người trí thức Nho học và Tây học
mà trò Tuấn được dịp tiếp xúc, đều khen Tây và phục Tây sát đất .
Như thế, xét về tình hình toàn diện đến cuối năm 1924, thì quyền bá chủ
của người Pháp ở Ðông dương đã được mặc nhiên công nhận . Không ai
chối cãi rằng nước Pháp quả thật văn minh tiến bộ về khoa học hơn nước ta
nhiều .
Một số trí thức Tây-học đã không ngần ngại, trong sách báo cũng như trong
các bài diễn thuyết trước công chúng, tán dương vai trò lãnh đạo của nước
Pháp, mà họ hãnh diện suy tôn là bậc nhất hoàn cầu .
Nhiều nhà báo kỳ cưụ ở Nam kỳ thuộc vào hạng thượng lưu và trung lưu
vẫn thường nói :” Thầy Ðại Pháp của chúng ta “ . Các nhà Nho-học và Tây-
học ở “ Trung, Bắc lưỡng kỳ “ lại ưa dùng những danh từ mới, mới đặt ra
trong thời kỳ ấy, -- những danh từ rất thịnh hành mà người ta thường gặp
luôn trong các sách, báo do các nhà “ Trí Thức An nam viết, và các bài diễn
văn, như : Khai hóa, đuốc văn minh, mẫu quốc, nhà nước bảo hộ, quan thầy
Ðaị Pháp v.v… và những câu đại khái như :” Nhà nước Ðại Pháp đến khai
hóa cho dân An Nam ta “, “ dân An Nam ngày nay đã văn minh tiến bộ, ta
phải nhớ đến công ơn Quan Thầy Ðại Pháp “v.v… và v.v…
Nhiều người ưa lý sự nhất trong tỉnh, những tay ăn nói cừ nhất, thuộc về
hạng trung lưu, nếu không dua nịnh người Pháp, thì cũng cho rằng người
Pháp cai trị xứ An Nam là một việc dĩ nhiên, không đem ra làm một đề tài
mổ xẻ chỉ trích phê bình gì nữa cả.
Duy có tụi thiếu niên học sinh là ngây thơ chưa biết gì . Chính là học trò
trường Nhà Nước, học chữ Tây đã khá, nói tiếng Tây đã trôi chảy, viết chữ
Tây đã thông thạo văn phạm, đã biết diễn tả những câu văn bóng bẩy, chính
bọn trai trẻ An Nam ấy đang được thấm nhuần văn học và khoa học tiến bộ
của Pháp lại có những nhận xét hơn người lớn . Một vài việc mà Tuấn cũng
như các bạn cùng thế hệ thanh niên, được mắt thấy tai nghe rõ ràng, đã gieo
trong đầu óc của các trò một ý nghĩ không tốt đẹp gì cho người Pháp cả .
Như việc ông Gabriel, giáo sư Toán, đã chửi người An Nam là “ giống dân