TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 262

giữa đền thì đã có hai pho tượng cao lớn của Hai Bà, tượng gỗ, nhưng
chạm trỗ thật đẹp, bà chị mặc áo vàng chít khăn vàng, bà em mặc áo đỏ chít
khăn đỏ, rất là oai vệ . Chẳng lẽ đặt bàn thờ cụ Phan Chu Trinh trước pho
tượng Hai Bà?
Sát bên hông Ðền, có chùa thờ Phật . Chẳng lẽ đặt bàn thờ cụ Phan trong
điện thờ Phật ? Sau cùng do đề nghị của đám sinh viên Cao đẳng và Học
sinh trường Bưởi, bàn thờ cụ Phan được đặt vào vách tường phía bên trái
bàn thờ Hai Bà . Thành ra hôm lễ Truy điệu cụ Phan Chu Trinh, ban tổ
chức Hà nội phải làm lễ tế luôn Hai chị em Bà Trưng .
Sau lễ truy điệu, bàn thờ cụ Phan được để luôn đấy . Nhưng vài năm sau,
mỗi năm đến ngày lễ tế Hai Bà, mấy Hương chức làng Ðồng Nhân sợ ở tù,
chỉ cúng lạy Hai Bà mà không dám cúng lạy cụ Phan . Bàn thờ cụ Phan ở
bên cạnh không được chút nhang khói . Hai pho tượng hai vị Nữ Anh
Hùng, cầm kiếm đứng oai nghiêm trên bàn htờ, chứng giám bọn con dân
cung kính quỳ lại Hai Bà, còn cụ Phan Tây Hồ trong chiếc ảnh lồng kiếng,
với mái tóc chải bồng, hai chùm râu mép giống như Napoléon III, với cái
nơ đen xinh đẹp thắt nơi cổ áo sơ mi, ngồi trố mắt nhìn im lặng …Một tấm
vải đỏ phủ lên trên khung ảnh, đã bị bụi dính mốc meo, không ai lau chùi .
Nhưng đến ngày giỗ Cụ, có một số người trai trẻ đến cho ông Từ vài ba
đồng bạc, để nhờ ông mở cửa Ðền ( cửa hông ) cho họ vào cúng nhà chí sĩ
Việt Nam mà đồng bào hầu như đã quên lãng . Mấy người này lặng lẽ thắp
một nén hương, đốt vài ngọn nến, rồi thay phiên nhau quỳ xụp xuống lạy .
Mười lăm phút sau, họ ra về lặng lẽ như khi họ đến . Họ là những người trẻ
tuổi vô danh, không đại diện cho ai cả . Nhưng họ là những chàng trai của
đất Việt, không bao giờ quên ơn bậc chí sĩ bất khuất đã đạo tạo tinh thần
bất khuất cho họ . Họ là những người con, cụ là người cha của thế hệ.
Vào khoảng nửa tháng sau lễ Truy điệu cụ Phan Chu Trinh, ở Qui Nhơn
học trò bàn tán xôn xao về việc mấy ông Giáo sư An Nam bỗng dưng hăng
hái tập ca cải lương . Thật là một điều mới lạ . Mấy ông Ðốc (Ðốc học, lúc
bấy giờ chưa gọi là Giáo sư ) thuộc vào giới thượng lưu trí thức trong thành
phố, từ trước đến giờ vẫn có một nếp sống trưởng giả, đêm nào cũng tụ họp
nhau lại để cờ bạc, xổ tam hường hoặc đánh tổ tôm, tài bàn, sao bây giờ các