TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 393

Thanh niên học sinh của thế hệ Nguyễn Thái Học còn ham đọc lịch sử cuộc
chiến đấu dành độc lập của nhân dân Hoa Kỳ. cũng như tiểu sử của George
Washington, lịch sử cuộc cách mạng Trung Hoa 1911 do Tôn Dật Tiên cầm
đầu, các tác phẩm của nhà học giả cách mạng Lương Khải Siêu, nhất là
quyển : “Ẩm băng “lịch sử nước Nhật từ đời vua Minh Trị đến chiến tranh
Nhật –Nga 1904-1905, và cuộc chiến thắng vẻ vang của Nhật tại eo biển
Tsushima.
Ngoài ra, các loại sách mỏng, bán với giá bình dân, bằng quốc ngữ, của
Nam Ðồng Thư Xã, Hà Nội, của Nữ Lưu thư quán, Gò Công, của Quan Hải
Tùng Thư, Huế, các báo cách mạng tích cực bằng Pháp văn ở Saigon, do
những thanh niên trí thức cách mạng chủ trương, lừng lẫy tiếng tăm, như
La Jeune Indochine, của Vũ Đình Duy, La Cloche Fêlée của Nguyễn An
Ninh, L’ Echo Annamite của Nguyễn Phan Long, La Lutte của Tạ Thu
Thâu, cả tờ La Tribune Indochinoise của Bùi Quang Chiêu, chủ tịch “đảng
Lập Hiến Ðông Dương “., và sau nữa là tờ L’ Argus Indochinois của
Amédée Clémenti, ở Hà Nội, đã tạo ra một không khí sôi nổi trong các giới
trí thức thượng lưu và trung lưu, nhất là giới thanh niên trí thức cách mạng
ở hai đô thị lớn ở Hà Nội và Saigon, hai thủ đô hành chánh và chánh trị của
Ðông Dương.
Bỗng nhiên, giữa không khí náo nhiệt ấy, nổ lên một tiếng súng lục càng
làm cho tình hình xao động thêm lẹn. Tiếng súng nổ chiều ngày 30 Tết, tức
là ngày 9-2-1929, tại Route de Huế, ( phố chợ Hôm ) ở ngoại ô Hà Nội,
cùng một lúc với vài tràng pháo tất niên lẻ tẻ trong thành phố.
Ngay tối hôm đó, trong đêm Giao thừa Xuân Kỷ Tị, Tuấn nghe vài bạn
thầm thì cho biết dư luận đồn rằng hình như kẻ bắn mấy phát súng lục hồi 5
giờ 30 chiều ở phố chợ Hôm là một chàng thanh niên độ 18, 19 tuổi, khá
đẹp trai, và nạn nhân đã chết tại chỗ là một người Pháp tên là René Bazin,
có người vợ An nam đẹp lắm. Dư luận cho rằng đây chỉ là “cuộc án mạng
vì tình “và có lẽ vì dành nhau cô “me tây “kia mà chàng thanh niên An nam
bắn chết ông Tây Bazin. Chàng thanh niên có lẽ con nhà giàu và “vào dân
Tây “cho nên mới có súng lục.
Nhưng Tết xong, một tháng sau, lại có dư luận trong giới sinh viên, học