TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 585

Chiến tranh thật sự chưa đến Hà Nội, cũng như toàn cõi Ðông dương và
Ðông Nam Á. Ở đây, người ta chỉ nghe tiếng dội xa xăm của nó mà thôi.
Nhưng tiếng dội tràn lan sâu rộng khắp các từng lớp dân chúng cũng như
trong các giới gọi là thượng lưu. Giới này hầu hết là dân Pháp, nói nịnh
Pháp thì đúng hơn, gồm những quan lại của Nam triều và Bảo Hộ, những
nhà kỹ nghệ, hoặc nhà buôn lớn được hưởng ân huệ của chính phủ thuộc
địa, hoặc của Triều đình Huế. Ở Saigon và lục tỉnh, giới thượng lưu thân
Pháp gồm đa số những Ðốc phủ sứ, “ Bác vật “, đại điền chủ, kỹ nghệ gia,
bác sỹ, kỹ sư, còm-mi ( commis), v.v…hầu hết là dân Pháp, theo quốc tịch
Pháp, lấy tên Pháp, Paul, Henri, Louis, Marguerite…và sống theo tập tục
Pháp.
Dĩ nhiên, giới thượng lưu An nam này cũng như giới Pháp thuộc địa, đều tỏ
ra rất lạc quan với tin chiến tranh ở “ mẫu quốc “. Họ tin tưởng rằng thế
nào nước Pháp cũng sẽ thắng nước Ðức., như hồi Ðệ Nhất Thế Chiến 1914
– 1918. Trong các buổi tiệc của chính phủ hoặc tư nhân, kể cả các tiệc cưới,
tiệc mừng trong các gia đình “ thượng lưu “ mà có người Pháp tham dự,
treo cờ Pháp và đọc “đít cua “ bằng tiếng Pháp, những câu mạt sát nước
Ðức và đề cao hoan hô Pháp :” Vive la France ! (Ðại Pháp vạn tuế !) được
đón nhận bằng những tràng pháo tay nồng nhiệt của quan khách An nam, là
một cảnh tượng rất thường thấy, thường nghe, ở Hà Nội cũng như ở Huế,
Saigon, và khắp các tỉnh ở toàn thể ba xứ Annamites.
Thật là một hiện tượng đầy ý nghĩa quái gở, chứng tỏ tâm địa của giai cấp
khá đông đảo “ thượng lưu trưởng giả An nam “ mà người Pháp gọi là “ la
haute Bourgeoisie Annamite “ tận tụy trung thành với “ mẫu quốc “ ( la
Mère Patrie) và tỏ ra thành thật tin tưởng vào sự thắng trận của nước Pháp,
trong lúc chính những người Pháp ở Ðông dương lại dè dặt hơn, và có phần
lo lắng, sợ hãi là khác.
Ðể được chứng kiến tận mắt cái tình trạng mới do chiến tranh Âu châu tạo
ra ở xứ mình, Tuấn xách va li lên ga xe lửa mua vé đi một vòng Trung kỳ
và Nam kỳ. Chàng xuống Huế ở 3 hôm, rồi đi Saigon ở 1 tuần lể. Từ đấy,
chàng đi Cần Thơ, Tây Ninh, Cap Saint Jacques ( Vũng Tàu).
Một điều đáng chú ý, là tuy nước An nam đã bị người Pháp chia xẻ ra