TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 586

thành ba “ kỳ “ đặt dưới ba thể chế hành chánh riêng biệt, nhưng từ Hà Nội
vô Saigon, từ Quảng Ngãi Qui Nhơn đến Tây Ninh, Vũng Tàu, dân trí và
dân tình của người An nam khắp nơi đều không thay đổi mấy. Ða số giới “
thượng lưu trưởng giả “ Hà Nôị, Huế, Saigon đều nịnh bợ Tây một giọng
như nhau. Giới trung lưu thì ở đâu họ cũng dè dặt, nhận xét thời cuộc một
cách khách quan hơn và bình tỉnh hơn.
Giá sử Pháp thắng trận, giới trung lưu cũng chẳng lợi lộc gì. Người Pháp
vẫn cai trị xứ An nam, người An nam chẳng hưởng được ân huệ gì của
chiến thắng Pháp.
Còn giả sử Pháp bại trận, thì theo ý nghĩ của họ, họ cũng chẳng có gì
thương tiếc, buồn lo. Dân An nam không có cảm tình riêng gì với Tây. Có
thể Nhật Bản sẽ đánh đuổi Tây chăng, vì Nhật Bản ở gần Ðông dương, và
lại là đồng minh của Ðức.
Nhưng nếu Nhật qua đây thì chẳng qua là một cuộc thay đổi chủ nhà mà
thôi. Ðối với dân An nam, sự đổi chủ không có thiệt hại gì cho An nam cả.
Ðó là quan niệm chung của đại đa số người trong các giới trung lưu vô tư ở
Saigon, Huế, Hà Nội và các tỉnh.
Quảng đại quần chúng, bình dân, tiểu thương, nông dân, sĩ phu, ở Nam kỳ
cũng như ở Trung, Bắc kỳ đều đoán rằng Pháp sẽ thua trận, và mong muốn
Pháp thua. Họ không bênh vực Ðức, không có cảm tình với Hitler, nhưng
cũng không có gì oán hận dân tộc Ðức. Họ muốn cho Pháp thua, tại vì họ
không ưa Pháp đó thôi.
Vả lại, tâm lý chung của quần chúng An nam là thích những người hùng,
bất luận người hùng của xứ nào. Ðọc tiểu sử của Hitler đăng trong các báo,
họ phục anh thợ sơn làm nghề quét vôi, hồi chiến tranh 1914 – 1918 chỉ là
một chú đội Bộ binh, thế mà bây giờ trở nên lãnh tụ được sùng bái của một
nước Ðức hùng cường. Y khạc ra khói, nói ra lửa, làm cho cả Âu châu phải
rung động, cho Pháp sợ hoảng hồn phải chạy qua Munich để điều đình và
nhượng bộ !
Ðại đa số dân chúng An nam, ở thành thị cũng như thôn quê, chỉ đọc báo
và theo dõi cuộc chiến chánh trị sôi động ở Âu châu, đều phục tài Hitler,
cho y là một tay anh hùng lừng lẫy của Âu châu, có thể đánh ngã quỵ nước