TUẤN, CHÀNG TRAI ĐẤT VIỆT - Trang 93

cậu thanh niên khoẻ mạnh , gọi là tráng đinh. Một người tên là Năm Xin ,
con Bà Trác goá chồng , nhà nghèo xác nghèo xơ , "không có miếng đất để
cắm dùi". Người nữa là chàng nho sĩ , học trò cũ của ông Tú Phong , bấy
giờ thôi học , lo làm ruộng.
Hầu hết lớp "lính tình nguyện" nầy ở khắp xứ Trung Kỳ , cũng như ở Bắc
Kỳ , Nam Kỳ đều là thanh niên nho học từ 21, 22 đến 24, 25 tuổi.
Phong trào mộ thanh niên đi tùng chinh sang "Mẫu Quốc" là một dịp cho
các quan An Nam từ quan tỉnh xuống quan huyện , cho đến các ông hương
, ông xã trong làng , đòi ăn hối lộ. Một số đông các ông này chơi ác , cứ
nhè bắt bọn thanh niên trai tráng con nhà giàu , đi tùng chinh. Thế là các
bậc cha mẹ phú hộ phải đem của tiền lo lót , cho con khỏi đi. Phải lo lót Xã
một phần , lên lo lót Huyện một phần , rồi lo lót các cụ lớn trên tỉnh nữa.
Về thực tế , phải nhìn nhận rằng các quan lại người Pháp không bao giờ ăn
hối lộ trong vụ này , và họ hoàn toàn không biết một tí gì về cái thói hối lộ
của quan An Nam.
Hối lộ gần như công khai. Nhà giàu đua nhau nhờ cậy chổ này chổ nọ ,
chạy chọt ông này ông kia , bán cả ruộng đất , nhất là con trai trưởng trong
gia đình , khỏi bị bắt "tình nguyện" đi lính sang Pháp.
Thầy Ký Thanh nhờ làm thư ký Toà Sứ , cũng biết chụp cơ hội để làm giàu
một vố lớn. Thầy biết trong xóm Cửa Bắc , có một ông nhà giàu , chủ một
chiếc ghe bầu thường đậu ở bến Tàm Thương , và tháng nào cũng đi buôn
nước mắm và muối ở miệt Phan Thiết. Ông này có ba con trai , mà người
con trưởng đã có vợ , lại đỡ đần hết mọi việc gia đình cho ông , vì ông đã
già yếu. Ký Thanh cho người mời ông đến nhà , để bảo với ông :
- Cụ Lớn Công Sứ biết ông có ba người con , nên cụ lớn biểu tôi làm giấy
bắt cậu Hai đi lính sang Mẫu Quốc đánh giặc.
Chỉ một câu thế thôi. Thế là ông chủ ghe bầu thì-thầm , thì-thụt , khóc lóc
năn nỉ thầy Ký, "tay chưn của cụ Sứ ". Suốt nửa tháng trời , hai cha con
điều đình , vận động với thầy Ký. Rốt cuộc có kết quả mỹ-mãn : - sẽ không
có giấy của "cụ Sứ " bắt cậu Hai đi lính. Một buổi tối ông chủ ghe bầu và
con trai của ông , khăn đen áo dài , bưng đến nhà thầy con gà mái tơ , một
con gà chai rượu , một cặp trà , hai chục trứng vịt , một quả nếp , một trăm