hay có cuộc đốt cây bông cây pháo làm trò vui) thì pháo lại tịt, tức là không
kêu. Câu này thường được dùng để nói việc thí nghiệm thì được, đến khi
áp-dụng vào việc lại không được ; hoặc : kết quả lúc thí-nghiệm so với lúc
thực-hành sai nhau.
Thương gặm xương chẳng được – Khi giết thịt súc-vật có người cứ
bảo nghe thương. Nhưng thực ra thịt nó vẫn ăn nhem nhẻm, chỉ có miếng
xương không gặm được là còn lại thôi, ý nói lòng thương ấy là lòng thương
giả dối. Người ta thường hay dùng câu này đề riễu cái lòng thương sót giả-
dối của người đời, không cứ là đối với loài vật hạy loài người.
Thương miệng thương môi thương miếng xôi, miếng thịt – Một
người chết đi nhiều người nói là thương sót đến thăm. Nhưng phần nhiều
chỉ là thương ngoài miệng ngoài môi, thương ở lời nói thôi. Người ta đến
thăm hỏi tỏ lòng thương sót, là vì nhà người chết có giết bò giết lợn làm
ma, người ta đến để được miếng xôi miếng thịt (tức là ăn cỗ). Giả thử
không làm ma làm cỗ, thì có lẽ cũng có ít người đến tỏ lòng thương người
đã mất. Câu tục-ngữ tả cái tâm lý của dân quê ta thường đến thăm viếng
người chết để ăn cỗ ăn bàn, hơn là để tỏ lòng thương sót.
Trai khôn đòn quan gái ngoan đòn chồng – Ngày xưa, tổng chức
hương chức thường bị quan trên đánh đòn luôn luôn. Đánh đòn là một
hình-thức trách-phạt cổ-điển thời trước nhất là thời lệ-thuộc nhà Minh. Và
chồng cũng thường nọc vợ ra đánh đòn như quan trên đánh tổng, lý. Cho
nên có câu « trai khôn đòn quan gái ngoan đòn chồng », nghĩa là : 1) Trai
khôn thì chịu được đòn của quan, gái ngoan thì chịu được đòn của chồng.
Hoặc : 2) Được quan đánh đòn là người trai khôn (bởi được làm tổng, lý),
được chồng đánh đòn là gái ngoan (bởi vì có chồng và được chồng dạy
bảo). Câu này ngày nay không đúng với thực-trạng xã-hội ta nữa.
Trai tứ chiếng gái giang hồ – Tứ chiếng tức là Tứ trấn đọc trạnh đi.
Tứ trấn là bốn tỉnh Bắc-Hà : Sơn-Nam, Kinh-Bắc, Hải-Dương, Sơn-Tây.
Thời Lê Trịnh, đất Bắc-Hà gọi là Đàng ngoài chia làm năm tỉnh tức là tứ-
trấn và tỉnh Hà-nội. Trai tứ chiếng là trai các tỉnh thường phải đi lính. Gái
