Trong đom-đóm ngoài bó đuốc – Bên trong thì chỉ sáng loè một chút
như con đom-đóm, bên ngoài thì làm ra bộ sáng chói-lọi như bó đuốc. Câu
này thường dùng để nói sự phô-trương (hoặc bắt buộc phải phô-trương)
mặt ngoài cho lộng-lẫy, to-tát, mà thực ra thì bên trong không có gì là to-tát
lộng-lẫy. Thí-dụ như vốn buôn thì ít mà mặt hàng bầy biện trang hoàng thật
to, tiền phải đi vay, nhưng sự ăn ở vẫn phải làm ra vẻ giầu có sang trọng.
Trong nước Nam, ngoài nước Đế – Nước Nam là nước ta. Nước Đế
là nước của Hoàng-Đế. Hoàng-Đế đây là Hoàng-Đế nước Tàu, vì xưa kia
các Vua đều được Vua Tàu phong cho tước Vương tức là bầy tôi của
Hoàng-Đế. Trong nước Nam ngoài nước Đế là trọng thì khắp nước ta và
ngoài thì khắp nước Tầu, tức là khắp gầm trời, vì ngày xưa ông cha ta cho
rằng trong thiên-hạ chỉ có nước ta và nước Tầu là văn minh đáng kể, còn
thì là rợ mọi hết.
Trông gà hóa quốc – Con gà với con quốc trông xa hơi giống nhan.
Duy gà thường to hơn. Quốc thì bao giờ cũng bé hơn. Trông gà hoá quốc :
1) Trông con gà bảo là con quốc ! hoặc : 2) Định trông con gà, lại trông
nhầm con quốc. Đại ý câu này chê người nhận xét không tinh, lầm vật này
ra vật khác, lầm cái nọ với cái kia.
Trông mặt đặt tên – Đặt tên đây là nói người như thế nào, hiền-lành
hay độc ác, thông-minh hay ngu-đần, chậm-chạp hay nhanh-nhẹn. Trông
mặt đặt tên là trông mặt một người, có thể biết được người ấy là người như
thế nào. Câu này đại ý nói tính-nết và ý nghĩ người ta thường lộ ra nét mặt,
xem mặt có thể biết tính-hạnh người.
Trông mặt mà bắt hình dong, con lợn có béo thì lòng mới ngon –
Hình dong là hình dáng người. Hình-dáng người khôn hay ngu, lanh-lợi
hay chậm chạp. Bắt là bắt mạch, bắt sát tức là xét biết, đoán biết. Những
tư-tưởng, tính-nết bên trong đều lộ ra ngoài, cứ coi cái bộ diện bên ngoài là
người ta biết được cái bên trong, cũng như thấy con lợn béo tốt thì biết rằng
lòng nó ăn ngon. Trái với ý nghĩa câu « không nên xét đoán bề ngoài », câu
này dậy ta có thể xét người bằng cách xem bộ mặt.
