Có cô thì chợ cũng đông, cô đi lấy chồng thì chợ cũng vui – Có cô
đi chợ thì chợ cũng đông thêm một ngưòi, nhưng từ khi cô đi lấy chồng,
không đi chợ nữa, thì chợ cũng vẫn cứ vui như trước. Câu này đại ý nói đối
với toàn-thể nhân-loại hay xã-hội, thì sự còn, mất, thiếu, đủ một người (cá-
nhân) không có ảnh-hưởng gì.
Có cha bẻ đùi gà cho con – Bẻ đùi gà cho con tức là lấy phần cho
con. Có cha bẻ đùi gà cho con nghĩa là có cha thì được cha lấy phần cho, ý
nói có cha thì con được nhờ vả.
Có cha có mẹ thì hơn, không cha không mẹ như đờn đứt dây –
Đờn có dây thì mới gẩy được và mới ra cái đờn. Đờn đứt dây thì không gẩy
được và không ra cái đờn. Con người ta có cha có mẹ thì như cái đờn có
dây ; không có cha mẹ tức là người mồ-côi thì cũng giống cái đờn đứt giây.
Câu này áp-dụng riêng với những con cái còn thơ và ý-nghĩa rất đúng. Vì
con cái còn nhỏ mà mồ-côi cha mẹ thì khốn-khổ trăm đường, thường
thường cầu-bơ cầu-bất, dù có được ông cha bà chú nuôi nấng cho thì cũng
phải hành-hạ tủi nhục nhiều điều. Thật giống như đờn đứt dây ; đờn đứt dây
chẳng gẩy được và chẳng ra cái đờn, con cái mồ-côi không được hưởng sự
vui sướng làm con, không còn ra con mẹ con cha nữa.
Có đi có lại mới toại lòng nhau – Đi là đến thăm hỏi chơi bời với ai.
Lại là đến thăm hỏi chơi bời để đáp lại sự người ta đến thăm hỏi mình. Toại
lòng là vui lòng, đẹp lòng, bằng lòng. Có đi có lại mới toại lòng nhau là
người ta thăm hỏi mình, biếu sén mình, mình có thăm hỏi, biếu sén trả lại,
thì hai hên mới đẹp lòng, người nọ mới không chê-trách người kia là bủn-
sỉn, là kiêu-kỳ hoặc bất lịch-sự. Câu này nêu một nguyên-tắc xã-giao.
Có đi mới đến, có học mới hay – Có đi mới đến nghĩa là muốn đến
nơi nào thì phải bước chân đi. Cứ ngồi một chỗ thì muốn đến nơi thật gần
cũng không bao giờ đến nơi. Có học mới hay nghĩa là có học mới biết.
Không chịu học thì điều rất xoàng, rất dễ cũng không bao giờ biết được.
Câu này lấy sự đi đường để đến nơi nào, làm thí-dụ khuyên ta nên học, có
học thì muốn biết điều gì mới biết được.
