đúng nữa. Bây giờ thì « có chí làm quan có gan làm giầu » không cứ gì mồ
mả hay giòng-dõi.
Làm ruộng ăn cơm nằm chăn tằm ăn cơm đứng – Làm ruộng thì
phải thức khuya, dậy sớm, trời mờ mờ sáng đã phải ăn cơm để ra đồng làm.
Mãi trống canh một hết việc mới được ăn cơm tối. Cho nên nói rằng ăn
cơm nằm tức là ăn cơm lúc người ta nằm ngủ, hoặc phải nằm mà ăn cơm, vì
ăn sớm quá và ăn muộn quá. Chăn tằm thì luôn luôn phải săn sóc tằm ăn
cho no đủ. Nếu là dâu hết tằm thiếu cái ăn, thì đang bữa cơm cũng phải
đứng dậy đi hái dâu, hoặc mải hái dâu quên cả bữa ăn. Nên bảo rằng ăn
cơm đứng tức là vừa đứng hái dâu vừa ăn cơm. Câu này tả nỗi khó nhọc
của nghề làm ruộng và nghề chăn tằm.
Làm ruộng thì ra làm nhà thì tốn – Ra đây nghĩa là rôi ra, để ra, có
lợi thêm ra. Làm ruộng thì được lúa gạo, rơm, rạ, đủ các thứ lợi nên bảo
rằng làm ruộng thì ra. Trái lại, làm nhà thì tốn, vì phải mua hết thứ này đến
thứ khác, làm xong nhà đến bếp, làm xong bếp đến lát gạch sân và xây
tường bao, cứ rở rói ra mãi, cho nên tốn kém.
Lành làm gáo, vỡ làm môi – Cái sọ dừa, nếu lành thì người ta cưa
làm gáo, nếu vỡ thì người ta cưa làm cái môi hoặc cái muôi. Môi hay muôi
là một thứ cùi-dìa hình tròn, to, làm bằng sọ dừa, so với cái gáo thì môi hay
muôi nông hơn nhiều, nên sọ dừa vỡ không làm gáo được mà có thể dùng
làm môi. Người ta thường dùng câu này để tỏ cái ý-định liều lĩnh làm việc
gì, (nhất là việc vật-lộn, tranh dành nhau) bất chấp lành hay mẻ, được hay
thua.
Lắm người nhiều điều – Điều đây là lời nói. Lắm người thì mỗi
người một lời thành ra nhiều lời. Câu này ý nói hễ nhiều người thì nhiều ý-
kiến. Cũng có ý nói đám đông người thường hay lộn xộn ồn-ào vì mỗi
người nói một lời.
Lắm người yêu hơn nhiều người ghét (Chín người yêu hơn mười
người ghét – Được nhiều người yêu thì hơn. Vì nhiều người yêu-mến thì
làm việc gì cũng dễ-dàng. Nếu lắm người ghét, thì ở đời làm ăn ở rất khó
