bệnh tật khổ não. Câu này nêu thực-trạng xã-hội ngụ ý phàn nàn xã-hội bất
công, không trừng-trị những kẻ có tội, không nâng đỡ những người làm
lành. Cũng có thể giảng : Kẻ trộm kẻ cướp mà biết ăn năn hối lỗi chừa điều
dữ làm việc lành, thì thành Phật thành Tiên ngay. Còn những người ngày
ngày vẫn đi chùa đi chiền lễ bái nhưng bụng dạ tham lam độc ác, làm bậy
làm xằng, thì lễ bái lại phải tội thêm.
B
Bà con vì tổ tiên, không phải vì tiền gạo. – Bà con là có họ-hàng với
nhau, Bà con vì tổ-tiên là họ-hàng với nhau vì chung một tổ-tiên. Không
phải vì tiền vì gạo nghĩa là không phải vì thấy người giầu có, lắm tiền nhiều
gạo mà nhận là bà con với nhau. Đại ý câu này muốn nói : nhận bà con với
nhau, là muốn nhớ đến tổ-tiên chung, chứ không phải nhận họ-hàng để cầu
lợi. Câu này ngụ ý chê những người hay lợi-dụng họ-hàng để mưu lợi ích
riêng.
Bảo một đàng quàng một nẻo. – Bảo đây, dùng theo nghĩa cổ, nghĩa
là dây. Quàng là đâm quàng, đi quàng, tức là đi bừa không xem xét là đúng
đường hay không, đường quang hay đường có chông gai. Nẻo là lối đi. Bảo
một đàng quàng nột nẻo là dậy đi đường này không đi lại đâm quàng đi nẻo
khác, ý nói làm trái với lời dậy bảo của người trên. Ý nghĩa cũng gần như
câu « bảo một đường sểnh một nẻo ».
Bảo một đường sểnh một nẻo. – Bảo dùng theo nghĩa cổ, là dậy bảo.
(Dậy học xưa gọi là bảo-học). Sểnh là đi xa ra, đi trệch ra. Nẻo là lối đi, hẹp
hơn đường. Bảo một đường, sểnh một nẻo là dậy đi một đường lại đi trệch ra
một nẻo khác. Câu này thường dùng để quở-trách con, em, học trò, hoặc
người dưới không theo đúng lời dậy bảo của cha, anh, thầy học hay người
trên. Ý nghĩa cũng gần giống ý nghĩa câu « bảo một đàng quàng một nẻo ».
Bát mồ hôi đổi bát cơm. – Muốn được bát cơm ăn phải đem bát mồ-
hôi ra mà đổi. Ý nói phải làm-lụng vất vả khó nhọc lắm mới có miếng ăn.
Câu này nêu sự làm ăn vất-vả của nhà nông nước ta.
