làm việc gì cũng nên để phúc-đức lại cho con cháu đời sau, không nên tàn
nhẫn độc ác quá.
G
Gánh vàng đi đổ sông Ngô. – Gánh vàng đi đổ sông Ngô, đêm nằm tơ
tưởng đi mò sông Thương. Sông Ngô là sông bên Tàu, đây nói thuyền buôn
của người Ngô (người Tàu) đi trên các sông. Sông Thương là con sông chảy
qua phủ Lạng Thương (Bắc Giang) xưa sang Tầu do lối cửa Nam Quan
Lạng Sơn, phải đi qua sông ấy. Gánh vàng đi đổ sông Ngô là đổ vàng bạc ra
mua hàng hóa các thuyền buôn người Tàu. Đêm nằm mơ tưởng đi mò sông
Thương : sau khi gánh vàng đi mua hàng Tàu (chẳng khác gì đổ vàng xuống
sông nước Tầu không thể lấy lại được) đêm nằm nghĩ lại người ta bâng
khuâng tiếc xót, ngày hôm sau liền đi mò vàng ở sông Thương (là sông giáp
giới địa phận Tàu). Ý nói bỏ tiền ra mua ngoại hóa là đồng tiền mất hút như
đổ xuống sông không thể nào mò thấy nữa, chẳng khác gì đổ vàng xuống
sông Ngô mà đi mò ở sông Thương. Câu này có ý chê người sính dùng hàng
ngoại-hóa là khờ dại (như đổ của xuống sông nước người)
Giã gạo thì ốm, giã cốm thì khỏe. – Giã gạo thì cáo ốm để khỏi phải
giã. Vì giã gạo không được ăn ngay. Đến khi bảo giã cốm (tức là giã thóc
nếp non làm cốm) thì giã khỏe lắm, vì ở nhà quê, giã cốm là để ăn chơi ngay
khi thành cốm. Câu này chê người lười làm mà tham ăn.
Giận con rận đốt cái áo. – Áo có rận, là tại mình ăn ở bẩn-thỉu, không
năng tắm rửa và thay quần áo. Có rận là lỗi ở chính mình, chớ không phải
lỗi ở cái áo. Vậy mà có người thấy rận cắn, tức mình đem đốt cái áo đi. Đốt
áo thì thiệt hại mình mà không thể trừ tiệt được giống rận. Nếu mình ăn ở
bẩn thỉu như trước, thì áo nào rồi cũng có rận. Cho rằng đốt áo mà trừ được
rận chăng nữa, thì cũng là khờ dại, vì trừ được cái hại nhỏ, mà mất cái lợi to.
Câu này ngụ ý khuyên ta trước khi làm việc gì, nên suy tính lợi hại. Đồng
thời khuyên ta chớ nên nổi giận, vì « giận mất khôn ».
