(Cá thở bằng mang. Cá còn sống thì mang cá phập phồng. Cá còn tươi,
mới ngã (chết) thì mang đỏ. Bầu bí cuống nhỏ thì đặc ruột, cuống to thì lắm
ruột mỏng cùi không tốt. Trầu không lá vàng thì ngon).
Lưỡi mềm độc quá đuôi ong. – Lưỡi mềm là lưỡi không cứng dắn như
đá, không sắc nhọn như dao, lý ưng không có gì đáng sợ, vì không làm đau
đớn thương tổn được người ta. Ấy vậy mà lưỡi độc quá đuôi ong, tức là độc
hơn nọc ong (nọc ong ở đằng đuôi), đuôi ong tức nọc ong châm vào thì thịt
đau buốt và sưng vù lên. Lưỡi nói xấu ai thì người ấy mất bạn mất bè mất
danh mất giá ; lưỡi vu khống ai thì người ấy bị tù bị tội, mất cơ mất nghiệp,
có thể mất cả tính mạng. Câu tục-ngữ nêu ảnh hưởng tai hại của miệng lưỡi
con người và ngụ ý khuyên người ta không nói vu, nói xấu.
M
Măng mọc có lứa người ta có thì. – Măng là mầm tre ; Lứa là lần, là
chuyến, là hồi, là lúc. Quá lứa là quá lần, quá lúc, quá tuổi. Măng mọc có
lứa : măng mọc có lần, quá lần ấy thì măng không mọc nữa. Thì tức là thời
hay thời-gian, đây là thì sinh nở. Người ta có thì tức là người ta sinh nở (hay
sinh đẻ) có thì ; người ta sinh nở chỉ có một thời, là thời tuổi trẻ, quá thì ấy,
thì không sinh nở được nữa. Câu này ví thì sinh nở của người ta với lứa
măng, có ý khuyên : người ta nên quí thời tuổi trẻ chớ để phí-hoài đi, vì qua
đi, thì ấy không trở lại.
Mặt sứa gan lim. – câu này thường nói lầm là : Mật sứa gan lim, và
thường bị hiểu lầm là mật như sứa gan như lim (?). Chính ra là mặt sứa gan
lim. Có người giảng mặt sứa gan lim là mặt lầm-lầm lì-lì như sứa (?) và gan
cứng dắn như gỗ lim, có ý chê người dắn mày dắn mặt và gan lì tướng quân.
Giảng như vậy, có lẽ chưa đúng lắm. Trong câu này có hai chữ đối lập nhau
là sứa và lim. Sứa là một chất hữu cơ sống ở bể ; chất sứa, lèo nhèo mềm
nhũn, bỏ vào miệng nhai thì dòn sần sật và biến ra nước. Lim là thứ gỗ đứng
đầu tứ-thiết (lim, trai, sến, táu) dắn chắc như sắt. Sứa và lim là hai chất
mềm, dắn khác hẳn nhau. Mặt sứa gan lim là ngoài mặt coi mềm mỏng hiền
