người, có lời nói làm lui được quân giặc. Câu này nêu cao giá-trị lời nói, ngụ
ý khuyên người ta ăn nói nên thận trọng giữ gìn, không nên bạ đâu nói đấy.
Một lời nói một gói tội. – một gói tội tức là nhiều tội lỗi, như có thể
gói thành một gói. Một lời nói một gói tội nghĩa là một lời nói ra có thể gây
nên nhiều tội-lỗi, thí dụ như lời nói gièm pha khiến người ta bỏ vợ bỏ chồng,
lời nói vu-khống khiến người ta tù-tội mất nghiệp, lời nói xấu khiến người ta
mất danh mất giá, lời nói dối khiến người ta bị thua lừa mắc lận… Lời nói
ảnh-hưởng rất to, có lời nói giữ được nước, có lời nói làm mất nước (nhất
ngôn hưng bang, nhất ngôn táng bang), có lời nói đáng quan tiền thúng thóc,
có lời nói đáng dùi đục cẳng tay, có lời nói gây nên phúc-đức, có lời gây nên
tội-lỗi. Câu tục ngữ khuyên ta nên thận trọng lời ăn tiếng nói.
Một miệng kín chín miệng hở. – Một miệng là một người nói, hoặc
nói với một người. Chín miệng là nhiều người nói, hoặc nói với nhiều người.
Câu này nghĩa là nói với một người thì câu chuyện giữ kín được, đã nói với
nhiều người thì câu chuyện sẽ hở, không giữ kín được nữa. Đại ý câu này
khuyên người ta nếu muốn giữ kín chuyện gì thì không nên nói cho nhiều
người biết. (Một đây trỏ số ít, chín đây trỏ số nhiều, chứ không nhất thiết
phải là chín). Ý nghĩa câu này cũng na ná ý nghĩa câu một kín hai hở. Cũng
có nơi nói : một người thì kín, chín người thì hở, ý nghĩa cũng thế.
Mưa lúc nào mát mặt lúc ấy. – Lúc nào mưa thì lúc ấy mát mặt, vì
nước mưa tạt vào mặt. Lúc trời không mưa, thì mặt đành chịu nóng, chớ
không tìm cách lấy nước rửa cho mát mặt. Câu này ngụ ý chê người không
biết liệu trước, lo xa, gặp sao hay vậy. Cũng như người may gặp trận mưa thì
mát mặt, rủi không gặp mưa thì thôi, may thì thành công chả may thì thất
bại, mọi việc phó cho rủi may.
Mười đời chưa rời cánh tay. – Mười đời là họ mười đời, tức là họ đã
xa. Chưa rời cánh tay là chưa rời ra khỏi thân-thể. Câu này nghĩa là họ nội
dù xa đến mấy cũng vẫn là trong một họ, chớ không ra họ ngoài được. Đại ý
câu này muốn khuyên người ta nên quí trọng người trong họ-hàng, dù rằng
họ xa đến mười đời cũng vậy, ý-nghĩa cũng gần như ý những câu : « Họ chín
