đời còn hơn người dưng », « Một giọt máu đào hơn ao nước lã », « máu
loãng hơn nước lã ».
Mưu thâm họa việc thâm. – Mưu sâu thì vạ cũng sâu. Ý nói người ta
bày mưu mẹo hại người càng sâu-độc bao nhiêu, thì kết-cục lại phải chịu tai
vạ sâu-độc bấy nhiêu. Câu này nêu luật nhân quả của đạo Phật (deo cái nhân
nào thì gặt cái quả ấy, làm lành thì gặp lành, làm ác thì gặp ác), ngụ ý
khuyên người đời không nên dùng mưu-kế để làm hại người khác. Vì câu
này, mà có câu : Tham thì thâm, Bụt đã bảo thầm rằng chớ có tham – Bụt đã
kín đáo hay gián tiếp (bảo thầm) dậy ta rằng hễ tham-lam hại người thì
chính mình sẽ phải chịu tai-họa sâu (thâm) về việc tham-lam ấy, vậy ta chớ
có tham-lam.
N
Ngựa chạy có bầy, chim bay có bạn. – Bầy là đàn là lũ. Ngựa chạy có
bầy thì mới thi nhau chạy khỏe. Chim cũng vậy, có bay với bạn bầy thì mới
đua nhau bay cao. Câu này lấy vật ra làm thí dụ, ngụ ý khuyên người đời
làm việc gì cũng cần có bầy có bạn thì mới nô nức thi đua mà làm.
Người có chí ắt phải nên, nhà có nền ắt phải vững. – Chí tức là ý-
chí, cái quyết tâm làm kỳ được một việc gì. Nên tức là thành sự, là nên việc,
là thành công, là thu được kết quả như ý muốn. (cụ Nguyễn Trãi có câu : Hễ
làm người có chí thì nên. Tục-ngữ có câu : Tay trắng làm nên, ăn nên nói
nổi, nên trong các câu đó đều nghĩa như nên nên ở đây là thành công, nên
việc). Nền tức là khoảng đất đắp cao lên để làm nhà cửa lên trốc. Nhà không
có nền, là nhà làm ngay lên trên mặt đất tự nhiên, mặt đất không được đắp
cao lên thành nền nhà. Làm nhà không có nền thì không vững, vì mặt đất tự
nhiên thường thấp ngang với mặt đường, mặt vườn mặt ruộng, những khi
trời mưa to tất nước chảy qua nhà hoặc đọng lại trong nhà, nhà bị ẩm ướt
như vậy không mấy mà đổ xập. Nền ở đây lại hàm ý là nền móng. Khi đắp
nền nhà người ta thường xẻ móng nhà và nện móng nhà kỹ hơn là nền nhà ;
