Viết bằng một tập thể thống nhất có uy tín. Tập thể như vậy Macarenco
muốn thấy trước hết là ở trong trường học, nơi mà tất cả quá trình giáo dục
được tổ chức. Ở đó mỗi thành viên của tập thể thấy mình phụ thuộc gắn bó
với nó và phải trưởng thành với lợi ích của tập thể, biết quý trọng lợi ích
của tập thể. “Sức mạnh to lớn của tập thể trẻ em là một sức mạnh mà không
có gì sánh được”. - Đó là lối dạy của Macarenco và đó không phải là những
lý thuyết bịa đặt, mà là một luận điểm đã được kinh nghiệm thử thách. Đó
chính là cái đích chúng ta cần hướng tới... Nhất là chúng ta, những người
đảng viên cộng sản.
- Đồng chí Vaxilixa Antonnovna, phải chăng trường ta không phải là một
tập thể? - Bà Varvara Timofeevna cất tiếng nói, giọng trách móc.
- Thế nào gọi là một tập thể, hả chị Varvara Timofeevna? Tôi tin chắc
rằng một tập thể Xô Viết chân chính phải có viễn cảnh và truyền thống của
nó, phải giải quyết những vấn đề trong sinh hoạt nội bộ của mình.
- Vậy thì ở trường ta ai giải quyết những vấn đề ấy.
- Chúng ta giải quyết, đồng chí Varvara Timofeevna. Chúng ta là người
chỉ huy! Chúng ta dắt tay các em, đỡ đầu các em, chúng ta viết sẵn cho
chúng những nghị quyết, soạn thảo những bài diễn văn cho chúng... Thực
ra, cũng nên công bằng. Ở vài ba lớp cũng có những tập thể, những tập thể
không đến nỗi tồi. Nhưng về tập thể toàn trường thì ta phải mong muốn
nhiều hơn nữa. Đồng chí Constantin Sergheevich trong khi phát biểu không
chỉ đích danh. Tôi xin bổ khuyết cho sự tế nhị không đúng chỗ trong trường
hợp này. Thí dụ chị Lidia Andreevna chẳng hạn. Chị phụ trách lớp 8B. Chị
dẫn dắt các em đi đâu? - Tôi e rằng chính chị ấy cũng không rõ. Chị dạy dỗ
cho các em nữ sinh chuẩn bị bước vào đời nhưng lại quên hiện các em ấy
đang sống, rằng cuộc sống đó có quyền và có những đòi hỏi của nó. Hình
như Usinski đã nói như vậy phải không anh? - Chị quay về phía Constantin
Sergheevich.
- Tôi cũng chẳng nhớ - anh mỉm cười đáp.
Anh rất thú vị vì cô giáo thường ít nói và không cởi mở này lại đứng dậy
phát biểu tiếp sau anh và đã dám nói thẳng thắn, thậm chí gay gắt như vậy.
