Hoàn cảnh của họ, vì vậy, trong xã hội từ cao đến thấp, là cực kỳ bất lợi. Đối
với quý tộc cũng như nông dân, sức khỏe vật chất giữ vị trí hàng đầu: người yếu
không có chỗ đứng trong đó. Tuổi trẻ là một lớp tuổi cực kỳ quan trọng. Thanh
niên bước đầu được rèn luyện và trải qua một lễ thụ pháp: đối với thanh niên
quý tộc, đó là lễ trao binh giáp (adoubement) biến chàng trai thành kỵ sĩ; còn
thanh niên nông dân, trong buổi lễ xuống đồng, phải trải qua một so thử thách:
chẳng hạn, nhảy qua ngọn lửa trong buổi lễ Thánh Giăng. Còn lớp già thì không
tồn tại với tư cách tầng lớp ấy.
Trong những điều kiện khó khăn của mình, xã hội này cũng không thể quan
tâm tới số phận trẻ em. Xã hội chú ý tới những thanh niên sống sót sau những
căn bệnh trẻ em và có tương lai, chứ không chú ý tới những trẻ thơ phần lớn nay
mai không thể thoát chết. Vả lại, có thể nói không làm gì có tuổi thơ. Ngay sau
khi rời khỏi váy mẹ, trẻ em bị coi ngay là những người trưởng thành nhỏ tuổi,
hoặc phải luyện tập binh nghiệp, hoặc phải làm công việc đồng áng. Có nhiều
“lứa tuổi thơ” trong anh hùng ca, nhưng chớ nên ngộ nhận: đấy là những chiến
công đầu tiên của những chàng trai còn rất trẻ nhưng đã là những người đàn ông
nhỏ tuổi. Cho tới thế kỷ XIII hay XIV - khi giai cấp tư sản xuất hiện - chỉ có
người trưởng thành mới được coi trọng.
Trong thời kỳ này, lớp trẻ tiếp tục cai quản thiên hạ. Ngoài Barberousse cai trị
cho tới 68 tuổi - ở thế kỷ XII, lãnh tụ tối cao của Đế chế Germain bao giờ cũng
là một người tráng niên. Khi Grégoire VII chinh phục lại quyền độc lập cho Tòa
thánh, các giáo hoàng cũng thường còn trẻ: trong cuộc đấu tranh chống Đế chế
La Mã, thời kỳ này đòi hỏi sức khỏe, lòng quả cảm và tinh thần quyết đoán.
Trong số họ, có người già; Célestin III bắt đầu lên ngôi giáo hoàng lúc 85 tuổi;
nhưng Innocent III được bầu lúc tuổi 37.
Chỉ Venise là ngoại lệ. Viên thống lĩnh nước cộng hòa (doge) là một ông già.
Phục tùng Byzance, rồi trở thành chư hầu của xứ này, vị “công tước rất hèn
mọn” của Venise ngày một có thêm quyền lực; lúc đầu do nhân dân bầu ra,
quyền lực của ông, về sau theo lối cha truyền con nối, mang tính chất độc tài cho
tới đầu thế kỷ XI. Nhưng giữa ông và giai cấp quý tộc, có những sự đối kháng
đôi khi đẫm máu. Giai cấp này ngày càng trở nên hùng mạnh, và giàu có nhờ
tích lũy của cải thừa kế và nhờ buôn bán. Nó tìm cách hạn chế quyền lực của
viên công tước có lợi cho một nền cộng hòa quý tộc patrixi (république
patricienne). Đạo luật 1031 thủ tiêu chế độ cha truyền con nối, thống lĩnh không
còn do nhân dân, mà do giai cấp quý tộc bầu ra. Ông ta phải tuyên thệ trung
