cảm thấy mình quấy rầy; cảm thấy bị nhục trước vợ, và thông thường cả trước
mặt các con trai nữa, vì chúng thích nghi tốt hơn với cuộc sống hiện đại và có
quy chế cao hơn quy chế của ông. Có những ông chủ gia đình độc đoán, ngày
một ngày hai trở nên rụt rè tới mức không dám tự cắt một lát bánh mỳ mà không
xin phép. Có những người khác rơi vào trạng thái bệnh tưởng.
Tình hình này có ảnh hưởng gì tới sức khỏe? Có nhiều ý kiến khác nhau. Phần
lớn nhà lão khoa Pháp cho là nó có ảnh hưởng không tốt: theo họ, tỷ lệ tử vong
trong năm nghỉ hưu đầu tiên cao hơn bất cứ thời điểm nào khác. Các nhà lão
khoa Mỹ, khăng khăng trong một thứ chủ nghĩa lạc quan giả tạo, cho rằng tình
hình ấy chỉ đúng trong trường hợp nghỉ hưu tự nguyện: chính sức khỏe kém dẫn
tới nghỉ hưu, chứ không phải ngược lại. Đối với những người sức khỏe tốt, nghỉ
hưu - bắt buộc không làm sức khỏe sút kém đi, mà trái lại, thường làm tăng thêm
sức khỏe vì nó mang lại sự nghỉ ngơi và giấc ngủ. Tuy nhiên ai cũng thừa nhận
mối quan hệ giữa tinh thần và vật chất. Và ở Mỹ, người ta cũng thừa nhận tinh
thần người cao tuổi mỗi ngày một sút kém, nhưng đặc biệt là từ tuổi 65 đến 69,
ngay sau khi nghỉ hưu, nhất là khi tình hình kinh tế sa sút. Thể chất nhất thiết
chịu ảnh hưởng.
Đôi khi, những nỗi kinh hoàng do chế độ nghỉ hưu gây nên dẫn tới những sự
suy sụp kéo dài. Theo bác sĩ Blajan-Marcus, hiện tượng suy sụt này kết hợp
nhiều yếu tố: hoàn cảnh nghỉ hưu phải trải qua như một cảnh tang tóc và lưu
đày, trên cơ sở lệ thuộc vào gia đình, họ hàng, khí chất bị suy sụt và chắc hẳn có
những rối loạn tuần hoàn và tuyến, tuy khó phát hiện ra chúng. Nói như vậy, tức
là ảnh hưởng của việc nghỉ hưu đánh gục hoàn toàn những người mà quá khứ đã
trải qua những biến cố bằng một cách nào đó. Nó làm sống lại những nỗi sầu
muộn của cảnh phân ly, cảm giác bị bỏ rơi, cô đơn, vô ích vì mất đi một người
thân.
Muốn chống lại hiện tượng trơ lỳ tai hại về mọi phương diện, người già cần
duy trì-hoạt động; bất luận tính chất của chúng thế nào, chức năng của người
già, nói chung, sẽ được cải thiện. Giáo sư Bourgogne, nghiên cứu một nhóm 102
người già vốn là những tay đua xe dạp: trình độ văn hóa của họ cao hơn rất
nhiều trình độ bình quân của những người cùng lớp tuổi. Một cuộc điều tra của
F.Clément et H.Cendron, về 43 cụ già 80 ở vùng Bourgogne, sức khỏe còn đặc
biệt tốt, chỉ ra rằng sức khỏe gắn liền với hoạt động của họ. Tuổi thọ bình quân
của họ là 83. 34% tiếp tục nghề nghiệp cũ một cách đầy đủ. 40% làm việc cùng
với con cái và trong những công việc thứ yếu. 26% không còn hoạt động nghề
