hành vi có đụng tới năng lực trí tuệ - sự chú ý, tri giác - và thái độ biểu cảm: thờ
ơ, buông xuôi, ác ý. Nhưng mặt khác, phần lớn những tai nạn ấy được giải thích
bằng rối loạn về phương hướng, chóng mặt, cơ bắp cứng đờ, bộ xương mềm
yếu. Giữa tuổi 45 - 55, cứ 100.000 người, trung bình hàng năm xảy ra 52 tai nạn;
trên tuổi 75, trung bình lên tới 338. Nhiều nhất là bị ngã trong nhà, đôi khi kéo
theo tử vong, người già cũng là nạn nhân của tai nạn giao thông vì đi lại khó
khăn và không trông thấy rõ. Nhiều người không muốn ra khỏi nhà.
Điều mà tất cả các sự quan sát làm rõ, là những sự khác biệt quan trọng giữa
những người cùng một lứa tuổi. Tuổi thời gian và tuổi sinh học rất không khớp
nhau: bề ngoài về thể chất cho biết chính xác hơn là xem xét về sinh lý học theo
số năm. Năm tháng không có trọng lượng giống nhau trên tất cả các đôi vai.
Theo Howell, nhà lão khoa học Mỹ, sự già lão “không phải là một con đường
dốc mà mọi người cùng xuống theo một tốc độ như nhau. Đó là một loạt bậc cao
thấp khác nhau mà một số người nhảy qua nhanh hơn những người khác
”. Có
một thứ bệnh, “bệnh lùn già” (“progéria”) làm mọi cơ quan của người bệnh, già
sớm đi
. Ngày 12 tháng giêng 1968, ở bệnh viện Chatham, Canada, một bé gái
10 tuổi bị chết, với tất cả dáng vẻ bề ngoài của một cụ bà 90. Một trong những
người anh trai của em cùng chết cùng một thứ bệnh ấy lúc 11 tuổi. Bác sĩ
Denard-Toulet kể với tôi về một phụ nữ chết ở tuổi 45 do các cơ quan bị thu teo
vì già lão. Ngoài những trường hợp rất hiếm thấy ấy, sự suy tàn xảy ra nhanh
hay chậm do nhiều yếu tố: sức khỏe, di truyền, môi trường, xúc cảm, những thói
quen cũ, mức sống. Nó mang những hình thức khác nhau tùy theo chức năng
này hay chức năng khác thoái hóa đầu tiên. Có khi, đó là một quá trình liên tục;
trong những trường hợp khác, một người cho tới lúc bấy giờ có vẻ hoàn toàn
theo đúng tuổi tác hoặc thậm chí còn trẻ hơn so với tuổi, bỗng nhiên “già hẳn
đi”. Trong trường hợp bệnh tật, stress, tang tóc, thất bại nặng nề, các cơ quan đột
nhiên bị hỏng: cơ cấu vốn che giấu những sự thiếu hụt của chúng thì nay suy
sụp. Thực ra, chủ thể từng chịu trong cơ thể hiện tượng thu teo do già lão; nhưng
đã bù đắp được bằng những hoạt động tự động hay những cách ứng xử có suy
xét: bỗng nhiên, người đó không còn khả năng vận dụng những sự bảo vệ ấy và
sự già nua tiềm tàng bắt đầu bộc lộ. Sự suy sụp tinh thần này có ảnh hưởng tới
các cơ quan và có thể kéo theo cái chết. Tôi được nghe kể về trường hợp một
phụ nữ 63 tuổi, giữ gìn sức khỏe rất tốt, từng dũng cảm chịu đựng những nỗi đau
đớn trong khi điều trị. Một sinh viên nội trú lơ đãng bảo bà sẽ không bao giờ
khỏi bệnh; thế là bà bỗng già đi đến hai chục tuổi và những cơn đau tăng lên dữ
