quanh. Đỉnh núi ngập xương. Người con trai đặt mẹ xuống đất; bà trải một chiếc
chiếu mang theo; đặt lên đấy một nắm cơm và ngồi xuống. Bà không thốt lấy
nửa lời, nhưng làm những cử chỉ để xua đuổi anh con trai. Hắn vừa cất bước vừa
khóc. Trong lúc hắn xuống núi, tuyết bắt đầu rơi. Hắn ngoảnh lại để báo cho mẹ
biết. Tuyết cũng rơi trên đỉnh núi, bà lẩm nhẩm cầu kinh trong khi bị bao bọc
trong tuyết. Hắn kêu lên: “Tuyết rơi, cơ hội thật tốt”. Bà mẹ lại ra hiệu cho hắn
cứ về đi và hắn cất bước. Hắn tha thiết yêu quý mẹ, nhưng lòng hiếu thảo được
nảy nở trong khung cảnh của xã hội; theo sự bắt buộc của tập tục, hắn tỏ ra là
một người con tận tụy bằng cách đưa O’Rin lên đỉnh núi.
Người ta muốn biết những người già bị hy sinh có thường hành động theo
kiểu Matayan, nghĩa là do sợ hãi và bằng chống đối hay không. Fusakawa dành
cho ông ta một vị trí rất quan trọng trong cuốn tiểu thuyết, vì thái độ của ông
không thể là một thái độ đặc biệt, mà phải là một thái độ tiêu biểu. Phải chăng
sự phục tùng có tính chất giáo hóa của O’Rin là một ngoại lệ?
Có một tư liệu rất đáng chú ý chứng minh rằng người già thường nguyền rủa
thân phận khốn khổ của họ: đó là bản sử thi của người Nartre đã có từ rất lâu
trong bộ tộc Ossète và lưu lại cho người Tcherkesse. Một số đoạn
kinh hoàng của người già trước sự hành quyết đang uy hiếp họ. Người Nartre là
tổ tiên theo huyền thoại của người Ossète và từng truyền lại cho họ tập tục của
chính bản thân mình. Theo bản sử thi của người Nartre họ được phân bố thành
ba gia đình, được bố trí từ trên đỉnh xuống chân núi. Những người ở trên cao là
các chiến binh, những người ở dưới thấp là những “người giàu”. Ở lưng chừng
núi, là người Alacgatae, nổi bật về trí thông minh và giữ những chức trách cao
nhất. Mọi người Nartre đều hội họp ở nhà họ để bàn cãi về những vấn đề lợi ích
công cộng và dự những bữa tiệc mang tính chất tôn giáo. Trong buổi lễ, những
người già của ba gia đình do “hội đồng sát hại người già” chỉ định bị giết chết.
Họ bị đầu độc hay bị hạ thủ. Pline l’Ancien và Pomponius Méla kể lại là người
Seythes có quan hệ họ hàng với người Ossète ở phía Bắc, tổ chức sát hại người
già. Sử thi người Nartre kể một trường hợp tự nguyện chết: “Urizmaeg già lão
trở thành trò cười của thanh niên Nartre... Ông quyết định từ giã cuộc đời. Ông
cắt cổ con ngựa, dùng da ngựa may một cái túi, chui vào trong để người ta ném
ông xuống biển”. Nhưng thông thường, người già không để người ta giết hại: họ
phải chịu luật lệ chung xây dựng trên cơ sở tôn giáo và luật pháp. Người già
được kính trọng và giữ một vai trò quan trọng; nhưng khi rất già, người Nartre -
