Người Yahgan, gồm khoảng 3.000 người, sống ở vùng ven biển xứ
thuộc những bộ tộc nguyên thủy xa xưa nhất: không có rìu, lưỡi
câu; dụng cụ làm bếp và đồ gốm cũng không. Họ không có dự trữ
sống ngày nào hay ngày ấy; không có trò chơi, không có nghi lễ và cũng chẳng
có tôn giáo thực sự: chỉ một niềm tin mơ hồ vào một sinh linh tối cao và vào
quyền lực các thầy pháp saman. Dẫu sao, họ cũng có chó và xuồng. Họ sống du
cư trên sông nước, săn bắt và đánh cá. Sức khỏe rất tốt nhưng cuộc sống cực kỳ
khó khăn; hầu như lúc nào cũng đói và suốt ngày đi kiếm cái ăn. Họ được phân
phối thành những gia đình có vợ có chồng tập hợp nhau lại thành trại trong
những thời kỳ nhàn rỗi, nhưng không do một quyền lực nào cấp trên cai quản.
Không có người xử kiện. Họ đông con, đó là lý do cuộc sống của họ và họ yêu
quý chúng, các bậc ông bà cũng thương yêu các cháu. Con trai, con gái đều
được đối xử rất tốt, chúng yêu thương bố mẹ thắm thiết và, trong trại, bố mẹ,
con cái vẫn sống chung lều. Tình yêu thương này vẫn tồn tại khi bố mẹ rất già
và mọi người cao tuổi đều được kính trọng. Lương thực được phân phối cho cả
cộng đồng: mà người già là những người được phục vụ đầu tiên; được dành vị
trí tốt nhất trong lều. Người ta không bao giờ để họ ở một mình, luôn luôn có
một người con chăm sóc họ. Không bao giờ họ bị chế giễu. Người ta lắng nghe
ý kiến họ. Nếu thông minh và trung thực, họ có ảnh hưởng lớn về tinh thần. Có
những bà góa già làm chủ gia đình và được vâng lời một cách triệt để. Kinh
nghiệm của người cao tuổi phục vụ cộng đồng: họ biết tìm kiếm thực phẩm ra
sao và làm nhiệm vụ nội trợ. Chính họ truyền lại và làm mọi người tôn trọng
luật lệ không thành văn. Họ nêu gương tốt, rầy la và, nếu cần, trừng phạt những
kẻ có hành vi sai trái.
Quy chế này được lưu giữ trong một tổng thể hài hòa. Người Yahgan thích
ứng một cách đặc biệt với môi trường khắc nghiệt của mình. Họ thích giao thiệp
với đồng loại, thăm viếng, tương trợ lẫn nhau và sẵn sàng đón tiếp người lạ.
Cuộc đấu tranh vì đời sống của họ là rất cam go, nhưng không có hiện tượng
tranh giành một cách ích kỷ. Có trường hợp có thể làm cho người mắc bệnh nan
y chóng chết để rút ngắn những nỗi đau đớn của người hấp hối. Nhưng hoàn
cảnh của người đó phải là tuyệt vọng và quyết định phải được mọi người đồng
ý.
Những nhà quan sát, khi mô tả tập tục của người Yahgan không giải thích bản
chất hồn hậu của những tập tục ấy. Nhưng sự thật, trường hợp của họ không phải
là duy nhất. Người Aléout cũng vậy, mặc dù đời sống khó khăn, số phận người
