hiếu khách và rất lịch sự đối với nhau. Họ rất thông minh, lại có thân hình thanh
nhã và rất có ý thức giữ gìn: các cử chỉ của họ đều có suy nghĩ và hài hòa. Họ
sẵn sàng chấp nhận vai trò được trao, từ trẻ nhỏ, thiếu niên, phụ nữ, người lớn
đến người già.
Trẻ em được cha mẹ và ông bà chiều chuộng, vuốt ve. Tuổi già được trọng
vọng tuy không tạo nên hiệu lực ma thuật. Trong các Hội đồng, vị thứ của mỗi
người được nâng lên theo năm tháng. Hàng tháng, người già trong làng họp
nhau lại và tổ chức một bữa tiệc nhỏ cùng với thần thánh. Những vị thần này
gần gũi và sẵn sàng thăm viếng con người. Người Bali theo thuyết hỗn hợp tôn
giáo, học tập của Ấn Độ, Trung Quốc, Java và thấm đượm thuyết vật linh. Họ
tôn thờ mặt trời, mặt trăng, nước và tất cả các nguồn gốc của sự phì nhiêu. Một
tín ngưỡng được phát triển xung quanh cây lúa. Họ tin có những con ma có
quyền lực làm hại người sống.
Người ta kể lại rằng ở Bali, ngày xưa, trong một làng hẻo lánh ở vùng rừng
núi, người ta hiến tế và ăn thịt người già. Vào một thời kỳ, không còn sót lại một
người nào và truyền thống bị tiêu tan. Người ta muốn xây dựng căn phòng lớn
cho Hội đồng. Nhưng khi xem xét những thân cây đốn xuống để làm nhà, không
một ai biết đâu là gốc, đâu là ngọn: tai họa sẽ xảy tới nếu đặt ngược chiều các
tấm gỗ. Một thanh niên bảo sẽ giải quyết được vấn đề nếu mọi người hứa sẽ
không ăn thịt người già nữa. Người ta hứa. Chàng bèn dẫn tới người ông được
mình che giấu và ông cụ chỉ cho cộng đồng phân biệt giữa gốc và ngọn cây.
Dân làng phản bác, cho rằng chưa bao giờ có một tục lệ như vậy. Dẫu sao,
trong cả xứ, người già đều được tôn kính: phần lớn vì đời sống sung túc, họ
thoát khỏi cảnh suy sụp vì già lão. Họ mạnh khỏe lâu; không còng và cũng
không vụng về; vẫn làm chủ cơ thể và thoải mái như thời trai trẻ. Phụ nữ tuổi
60, và thậm chí hơn nữa, vẫn có đường nét đẹp và sức lực cần thiết để đội trên
đầu những hũ nước nặng, những giỏ trái cây, trọng lượng 20, 25 ký. Họ không
ngừng lao động, trừ trường hợp bị tàn tật nặng; họ cho rằng cảnh nhàn rỗi sẽ
nguy hiểm đối với sức khỏe vật chất và tinh thần và họ có thể bị các lực lượng
siêu nhiên tấn công. Thậm chí, hoạt động của phụ nữ tăng theo năm tháng: có
những người tuổi trên 60, lãnh đạo cả gia đình và tự mình đảm nhận lấy phần
lớn công việc. Đàn ông có tuổi ít lao động; nhưng có nhiều nghĩa vụ: họ điều
khiển những buổi hội họp của làng; họ là thầy thuốc, là người kể chuyện, dạy
thơ ca, nghệ thuật cho thanh niên. Họ cũng thường chăn vịt ra đồng. Họ giữ một
vai trò quan trọng trong các buổi lễ tôn giáo. Có những người đàn ông và đàn bà
