trước hình bóng trong gương và tìm thấy tuổi tác mình trong đó, thì đã từng
phải có những lý do để băn khoăn về nó.
Còn về những khuyết tật tâm thần, thì người bị khuyết tật không thể
phát hiện ra chúng, nếu yêu sách của họ giảm sút cùng một lúc với năng
lực. Ở tuổi 72, La Fontaine đinh ninh thể chất và tâm thần của ông hoàn
hảo khi ông viết thư cho Maucroix ngày 26 tháng mười 1693: “Tôi vẫn tiếp
tục mạnh khỏe, tôi ăn ngon miệng và với một sức cường tráng quá mức.
Trước đây năm sáu ngày, tôi đi bộ tới Bois-le-Vicomte mà trước đó hầu
như không ăn gì hết; đoạn đường những năm dặm kia đấy”. Nhưng tháng
sáu năm ấy, Ninon de Lenclos viết thư cho Saint-Évremond: “Tôi biết là
ông muốn La Fontaine có mặt ở Anh. Ở Paris, người ta không muốn như
vậy: đầu óc ông ấy suy yếu lắm rồi”. Có thể vì nghi ngờ tình hình ấy nên
ông tán dương sức khỏe của mình với Maucroix; nhưng ông không muốn
quan tâm tới nó. Cả trong lĩnh vực này nữa, các dấu hiệu chỉ có giá trị trong
một bối cảnh nhất định.
Việc người khác phát hiện ra tuổi tác của chúng ta là lẽ bình thường,
vì thâm tâm chúng ta thì cho là người khác già. Chúng ta không vui vẻ chấp
nhận là mình già. O.W. Holmes nhận xét: “Người ta giật nẩy mình khi lần
đầu tiên nghe người ta bảo mình già”. 50 tuổi, tôi giật nảy mình khi một nữ
sinh viên Mỹ kể lại với mình câu nói của một cô bạn: “Nhưng Simone de
Beauvoir là một bà già chứ sao!” Cả một truyền thống dồn cho từ ngữ này
một cái nghĩa xấu; nó vang lên như một lời thóa mạ. Vì vậy, người ta phản
ứng, thường bằng giận dữ, khi nghe người khác bảo mình già. Bà de
Sevigne phẫn nộ khi đọc mấy từ: “Chị già rồi” trong bức thư của bà de La
Fayette muốn thuyết phục bà trở về Paris. Ngày 30 tháng mười một 1689
bà phàn nàn tình hình ấy với con gái: “Vì mẹ chưa thấy hiện tượng suy sụt
nào khiến mẹ phải nhớ lại. Nhưng mẹ thường có những suy nghĩ và ước
tính và mẹ thấy cuộc sống khá gian khổ. Hình như mẹ thấy mặc dù mình
không muốn, mẹ vẫn bị lôi kéo tới cái điểm tất yếu phải chịu cảnh già nua;
mẹ đã trông thấy nó, và mẹ muốn chí ít cũng không muốn đi xa thêm trên
con đường bệnh tật, đau đớn, mất trí nhớ, gương mặt bị biến dạng hầu như
