lăng nhục mình và mẹ nghe một giọng nói cất lên: “Dù không muốn, cũng
cứ phải cất bước đi thôi, hoặc nếu không muốn, thì đành phải chết đi vậy”
− cái bước tận cùng ấy mà ai nấy đều ghê tởm −. Thế nhưng đây là số phận
của tất cả những gì tiến bước lên quá đi chút đỉnh”.
68 tuổi, Casanova trả lời thẳng thừng với một phóng viên gọi ông là
“ông già đáng kính”. “Tôi chưa đến cái tuổi khốn khổ không còn có thể có
tham vọng sống nữa”.
Tôi có biết nhiều người phụ nữ được biết tuổi tác của mình một cách
khó chịu qua một kinh nghiệm giống như kinh nghiệm Marie Dormoy kể
lại với Léautaud: một người đàn ông, bị vẻ trẻ trung của hình bóng bà đánh
lừa, đi theo bà trên đường phố; đến khi đi vượt qua bà và trông thấy gương
mặt bà, thì thay vì bắt chuyện, ông ta rảo bước.
Một hôm, bất ngờ bước vào một căn phòng, Proust thảng thốt khi
bỗng nhiên thấy thay vì người đàn bà mà ông không hề biết đến tuổi tác, là
một bà cụ rất già. Trước chiến tranh, một người bạn của Sartre cũng đi du
lịch với chúng tôi báo tin lúc bước vào phòng ăn một khách sạn: “Tôi vừa
gặp ông bạn Pagniez của anh cùng đi với một bà già”. Chúng tôi sững sờ,
vì chưa bao giờ nghĩ bà Lemaire có thể là một bà già: quả đấy là bà
Lemaire. Một ánh mắt xa lạ đã biến đổi bà thành một người đàn bà khác.
Tôi linh cảm đối với bản thân mình, thời gian cũng sẽ chơi những vố kỳ
cục. Nỗi kinh ngạc còn xót xa hơn khi chúng ta đứng trước những con
người cùng tuổi với mình. Mỗi một người đều trải qua cuộc thử nghiệm
này: bắt gặp một người mình chỉ biết sơ sơ và nhìn ta với một ánh mắt bối
rối. Ta tự bảo: người kia đã đổi khác! Hay ta đã đổi khác! Sau khi dự một
đám tang ngày 25 tháng hai 1945, Léautaud nói lên điều khủng khiếp nhất
là “trông thấy những con người mình quen biết, nhưng đã năm sáu năm nay
không gặp nên không thấy già đi từng ngày, và vì vậy, khi gặp lại, bỗng
thấy người đó già thêm năm sáu tuổi. Cảnh tượng thật hãi hùng, nhưng rõ
ràng biểu hiện trước chính đôi mắt mình!” Và chúng ta kinh ngạc xiết bao
trước một vài tấm ảnh! Chúng ta thử đọc đoạn văn dài trong Đi tìm thời
