thấy dáng dấp, tuổi tác của chính mình, nhưng mọi người, giống như trong
một tấm gương soi đối diện, trông thấy dáng dấp, tuổi tác của người kia”.
Một hôm, ở Rome, tôi chứng kiến một sự biến đổi ngược chiều: một
phụ nữ Mỹ cao lớn tuổi 60 ngồi ngoài hiên một tiệm cà phê trong lúc tôi
cũng có mặt ở đây. Nói chuyện với một bà bạn, bà ta bỗng nhiên bật cười,
một tràng cười lanh lảnh của thiếu phụ làm bà biến đổi và đưa tôi trở lại hai
chục năm về trước, ở California, nơi tôi từng quen biết bà. Cả ở đây nữa, sự
co lại đột ngột của thời gian cho tôi thấy với một sự hiển nhiên xót xa sức
phá hoại của nó. Những tên tuổi lừng danh ngày trước cùng thời với mình,
tôi thường bắt gặp trên màn ảnh hay trong họa báo gương mặt ngày nay của
họ; tôi giật nảy mình khi trông thấy lại trong những bộ phim hay trên
những tờ báo cũ vẻ tươi mát bị lãng quên của họ.
Dù muốn dù không, rốt cuộc, chúng ta khuất phục trước quan điểm
của người khác. 70 tuổi, Jouhandeau tự trách móc mình: “Trong một nửa
thế kỷ, tôi không ngừng cho là mình ở tuổi 20. Đã đến lúc phải từ bỏ sự
chiếm đoạt ấy”. Nhưng sự “từ bỏ này đâu dễ dàng đến thế. Chúng ta vấp
phải một thứ gây tai tiếng về tinh thần: chúng ta phải chấp nhận một hiện
thực vốn dứt khoát là chính bản thân mình, dù nó tới với chúng ta từ bên
ngoài và chúng ta không thể nắm bắt được. Có một mâu thuẫn không thể
vượt qua giữa sự hiển nhiên sâu kín bảo đảm sự hiện diện thường trực của
chúng ta và niềm tin tưởng khách quan đối với sự biến đổi của mình.
Chúng ta chỉ có thể giao thoa giữa hai trạng thái ấy, chứ không bao giờ có
thể giữ chặt được chúng lại với nhau.
Sở dĩ như vậy là vì tuổi già thuộc về cái phạm trù mà Sartre
gọi là:
những cái không thể thực hiện được. Số lượng của chúng là vô tận vì chúng
là mặt trái của hoàn cảnh chúng ta. Cái mà chúng ta là cái đó đối với người
khác, chúng ta không thể thể hiện nó theo phương thức cái tự thân. Cái
không thể thực hiện được, chính là cái “thực thể của tôi ở cách bức vốn hạn
định mọi sự lựa chọn của mình và là mặt trái của chúng”. Là một phụ nữ
Pháp, là nhà văn nữ, là người đàn bà tuổi 60: giữa thanh thiên bạch nhật, vị
trí ấy của tôi là một hình thái khách quan tôi không nắm bắt được. Nhưng
