cái không thể thực hiện được chỉ xuất hiện với tư cách ấy dưới ánh sáng
của một dự định nhằm thực hiện nó. Là người phụ nữ Pháp ở trên đất Pháp,
không có gì thúc đẩy tôi băn khoăn về ý nghĩa của sự định danh ấy; giá ở
nước ngoài hay ở một nước thù địch, thì quốc tịch của mình có thể là vấn
đề đối với tôi và ắt hẳn tôi phải có thái độ đối với nó: đòi hỏi nó, che giấu
nó, lãng quên nó v.v... Trong xã hội chúng ta, người già được coi là người
già vì tập tục, vì thái độ của người khác, vì chính bản thân từ vựng: người
già phải chấp nhận hiện thực ấy. Có vô số cách để làm việc ấy, nhưng
không có cách nào khác cho phép tôi trùng khớp với hiện thực mình chấp
nhận. Tuổi già ở phía bên kia cuộc đời mình mà tôi không thể có một kinh
nghiệm nội tâm đầy đủ nào hết. Nói một cách khái quát hơn, cái tôi của tôi
là một khách thể siêu nghiệm (objet transcendant) không nằm trong ý thức
tôi và chỉ có thể nhằm tới từ xa.
Mục tiêu ấy được thực hiện qua một hình ảnh: chúng ta tìm cách tự
hình dung mình là ai, qua nhận thức của người khác về chúng ta. Bản thân
hình ảnh ấy không nằm trong ý thức: nó là một chuỗi ý đồ hướng tới một
đối tượng vắng mặt. Nó mang tính chất chủng loại, mâu thuẫn nhau và mơ
hồ. Nhưng có những thời kỳ nó đủ cho chúng ta tin chắc về hình tích
(identité) của mình: đó là trường hợp các trẻ em, nếu chúng cảm thấy được
yêu mến. Chúng mãn nguyện với những gì phản ánh chính bản thân mình
qua lời nói và hành động của người thân; chúng làm theo cái đó. Bắt đầu
tuổi thiếu niên, hình ảnh ấy bị tan vỡ: cái vụng về của tuổi dậy thì bắt
nguồn từ chỗ người ta không biết ngay tức thì thay thế hình ảnh ấy bằng cái
gì. Lúc bắt đầu tuổi già cũng xảy ra một tình hình do dự tương tự. Trong cả
hai trường hợp này, các thầy thuốc tâm thần nói tới chuyện “khủng hoảng
về sự tự nhận định mình”. Nhưng có những sự khác biệt lớn. Cậu thiếu niên
biết mình trải qua một giai đoạn chuyển tiếp; cơ thể cậu ta biến đổi và gây
khó chịu. Còn người cao tuổi thì cảm thấy mình già qua những người khác
trong lúc không cảm thấy những sự biến đổi quan trọng
; trong thâm tâm,
họ không tán thành cái nhãn hiệu gắn chặt vào mình: họ không còn biết
mình là ai nữa. Trong Xử tử, Aragon tượng trưng sự không hay biết ấy và
