về điều mình suy nghĩ (le cogito). Những sự lựa chọn này thể hiện quan hệ
tổng quát của chúng ta với thế giới. Lúc còn trẻ, Baudelaire nói lên nỗi
chán ghét của mình đối với thế giới khi ông viết: “Dù có sống sáu nghìn
năm, tôi cũng không có nhiều kỷ niệm hơn lúc này”. Do hoàn cảnh gia
đình, cuộc sống của Flaubert đầy gian nan, vất vả. Từ nhỏ, ông đã tuyên bố
là mình “già”. 54 tuổi, khi người chồng của cô cháu họ có nguy cơ bị phá
sản, ông lo sợ họ phải bán mất Croisset và tỏ ra tuyệt vọng: “Tôi không
chịu nổi nữa! Tôi cảm thấy mình kiệt sức. Những giọt nước mắt phải kìm
nén làm tôi nghẹt thở và tôi gần như rơi xuống vực thẳm. Caro tội nghiệp
của chú, sự phá sản của cháu làm chú đau lòng, sự phá sản hiện nay và cả
tương lai. Chẳng có gì vui thú khi bị suy sụt”. Đây là một cuộc suy sụt về
kinh tế làm ông lo sợ và cảm thấy ô nhục. Và ông vội liên kết với một sự
suy sụt về sinh học do tuổi tác gây nên: “Cuộc sống chẳng có gì thú vị và
tôi bắt đầu một tuổi già ảm đạm”. Croisset được cứu thoát, nhưng phụ
thuộc vào người cháu rể vốn có quan hệ không tốt đối với ông và luôn luôn
lo sợ bị phá sản, ông không làm việc được nữa, trở nên ốm yếu; ông khóc,
ông run rẩy: “Tôi coi mình như người đã chết. Tôi muốn chết càng sớm
càng tốt vì đã kiệt sức và giả dụ có một trăm tuổi cũng không già như thế
này”. Rồi lại nói: “Ở tuổi tôi, người ta không bắt đầu lại nữa: người ta kết
thúc, hay nói đúng hơn, người ta suy sụt”. Ông lại tiếp tục sáng tác được.
Nhưng vẫn cảm thấy bị tuổi tác đè nặng rồi chết sớm.
Nếu mệt mỏi vì nghề nghiệp, vì cuộc sống, thì người ta cho là mình
già nua mặc dù hành vi không phải là hành vi của một người cao tuổi. Ekip
của giáo sư Bourlière nghiên cứu một nhóm 107 giáo viên − 52 phụ nữ và
55 người đàn ông − gần 55 tuổi; 40% có vẻ trẻ hơn tuổi; chỉ có 3% có vẻ
già hơn tuổi. Hoạt động trí tuệ và xã hội rất sôi nổi. Nhưng sức dẻo dai thể
chất thấp hơn mức trung bình; họ phàn nàn về sự mệt mỏi thần kinh; tự
đánh giá mình một cách bi quan và cho là mình già nua. Sở dĩ như vậy là vì
nghề dạy học rất mệt mỏi về thần kinh. Làm việc quá sức, căng thẳng, họ
cảm thấy mệt mỏi một cách xác đáng và ý nghĩ bị hao mòn kéo theo ý nghĩ
già nua.
