tặng huân chương Giải phóng. Ông tỏ ra rất già và mệt mỏi. Cuối cùng, ông
sống, suy tàn, hoàn toàn mất trí nhớ trong năm năm.
Gandhi không bao giờ bị cơ thể phản bội. Sức lực của ông còn kỳ lạ
hơn của Clémenceau. Ông đã thành công trong sự nghiệp ông đeo đuổi suốt
đời − sự nghiệp giải phóng Ấn Độ khỏi đế quốc Anh − Nhưng thắng lợi của
ông quay trở lại chống ông một cách tàn bạo.
Quyết tâm đánh đuổi người Anh khỏi Ấn Độ, năm 1919, ông khởi đầu
sự kiện Satyagrana, tức là sự không tuân theo đạo luật Rowlatt nghiêm
ngặt người Anh muốn áp đặt. Ông kêu gọi đường lối bất hợp tác. Năm
1920 được cử làm chủ tịch Liên minh vì nền độc lập của Ấn Độ, ông tổ
chức nhiều cuộc du lịch tuyên truyền, để phổ biến việc thực hiện sự chống
đối nhưng không dùng bạo lực. Ông chủ trương phục hồi thủ công nghiệp
nhằm tẩy chay sản phẩm Anh. Ông làm cho đời sống kinh tế bị tê liệt.
Đồng thời, ông hoạt động bên trong xã hội Ấn Độ, tìm cách từ bỏ thiên
kiến đối với tầng lớp Tiện dân (les Intouchables) Ấn Độ. Ông muốn duy trì
tình hữu nghị giữa người Ấn giáo và người Hồi giáo. Họ từng sống thân
thuận với nhau từ lâu. Nhưng ở thế kỷ XX, ở các thành phố xuất hiện
những sự căng thẳng nghiêm trọng giữa các tầng lớp trung lưu thuộc hai
cộng đồng này: họ tranh giành nhau vị trí và ảnh hưởng. Năm 1924, Gandhi
nhịn ăn một thời kỳ dài nhằm hòa giải hai bên: trong ba tuần lễ nhịn ăn,
ông ở nhà một người rất sùng đạo, ông tạo cho phong trào ông lãnh đạo
một tính chất tôn giáo sâu sắc. Nehru viết: “Tôi đâm lo trước tình hình tôn
giáo ngày càng lấn lướt đường lối chính trị của chúng ta, dù là phía người
Ấn giáo hay người Hồi giáo. Tôi không thích tình hình ấy tí nào”. Ông nói
thêm là ông rất khó làm cho Gandhi thay đổi thái độ, ít nhất cũng về một
vài điều: “Ông ấy kiên quyết và khăng khăng giữ chặt một số quan điểm tới
mức tất cả những cái khác, ông đều cho là không quan trọng... Ông cho
rằng khi dùng phương tiện tốt, thì ắt mục đích cũng phải tốt”.
