theo nữ giới, ca hát ở các sân khấu La Mã. Với nhan sắc khuynh thành, hắn
đã từng làm tan nát biết bao trái tim; có những người đàn ông đã tự sát vì
hắn. Một người trong số họ, nhà điêu khắc Sarrasine, đã tiên đoán cho hắn
cái số phận nghiệt ngã này: “Để cho mi sống, phải chăng là buộc mi phải
chịu một cái gì tồi tệ hơn cái chết?”.
Tolstoï miêu tả một cách tài tình một con người thế kỷ XVIII sống cô
đơn trong thế kỷ XIX. Để mô tả nhân vật này, ông dựa theo những điều
người ta kể cho ông nghe về người ông ngoại là Nicolas Volkonski; ông cụ
từng hành hạ người con gái là mẹ tác giả, và bà mẹ này có một bà quản gia
là cô Henissienne. Vì vậy bức chân dung này có giá trị một tư liệu. Vị
hoàng thân bận áo thêu và tóc xức phấn: khi ông xuất hiện, người ta tưởng
mình sống ở một thời đại khác Sức khỏe ông tốt, hai hàm răng chắc. Ông
không còn một ảnh hưởng thực sự nào, nhưng vẫn được kính trọng. Giữ gìn
trật tự tới mức kỳ quặc, luôn luôn giữ một nghi thức bất di bất dịch, thái độ
cứng quếu cầu kỳ của ông làm những người xung quanh khiếp hãi. Ông vẫn
giữ nguyên các hoạt động, và thậm chí bỏ vào đấy rất nhiều thì giờ; nhưng
những hoạt động có cái gì đó ra vẻ lỗi thời; ông xây dựng, ông trồng trọt,
ông ru rú trong labô để nghiên cứu, theo kiểu những người say mê khoa
học thế kỷ XVIII. Trung thành với tập tục cũ và khăng khăng với những
thiên kiến thời đại mình, ông chế giễu các nhà quân sự theo trường phái
mới và không coi trọng Bonaparte. Một buổi sáng, vừa bận quần áo, ông
bảo ông con trai trình bày chiến dịch sắp tới, nhưng không nghe. Ông hoàn
toàn nắm được tình hình chính trị và quân sự; nhưng hình dung thế giới
đương thời với vẻ khinh khỉnh và châm biếm. Tiếng cười của ông “lạnh
lùng, khô khốc và khó chịu”. Ông là một bạo chúa trong gia đình; khủng bố
ba con gái là Marie, ức hiếp bà và không chịu sống xa nhà. Vì ông mà bà
con gái này không kết hôn. Ông phẫn nộ vì ông muốn con trai tục huyền
với Natacha và tiếp nàng lạnh nhạt tới mức nàng bỏ nhà ra đi uất ức. Về
già, ông vẫn mạnh khỏe, chỉ rụng mất một chiếc răng, nhưng trở nên khó
chịu và ngờ vực đối với các sự kiện trên đời này. Rồi ông có phần bị ốm và
lên án và con gái cố tình làm ông bực mình. Andre bênh bà chị gái; ông cụ
