Và quả vậy, nếu tai họa ấy xảy ra, thì thường nó khiến người ta không
thể chịu nổi. Bà tôi chịu đến ở với bố mẹ tôi vì cụ đã có ý định ấy từ lâu.
Nhưng một người già thay đổi chỗ ở đột ngột, dù có đến ở với con cái,
cũng mất phương hướng, thường thất vọng: cứ hai người “mất gốc rễ” ấy,
thì một người chết ngay trong năm. Hai vợ chồng già chết cách nhau vài
tiếng hay vài ngày cũng không phải là ngoại lệ: khó có thể phân biệt giữa
gắn bó tình cảm và thói quen.
Giữ chặt thói quen, bao hàm cả việc người ta gắn bó với những cái sở
hữu của mình; có thể nói những gì thuộc về mình là những thói quen cố
định. Có một mảnh vườn, tức là có thể mỗi buổi chiều tiếp tục buổi dạo
chơi của mình. Quyền sở hữu cũng bảo đảm một sự an toàn về bản thể
luận: người sở hữu là lý do tồn tại của những vật mình sở hữu. Đồ vật của
tôi là chính bản thân tôi. “Toàn bộ các thứ tôi sở hữu phản ánh toàn bộ con
người tôi
”. Người có quyền sở hữu có một mối quan hệ thần diệu với
vật sở hữu của mình. Người già không bằng lòng người ta sử dụng, thậm
chí đụng tới, đồ đạc của họ. Tiền bạc là một thứ bảo đảm cho tương lai; nó
bảo vệ người già chống lại cái bấp bênh của hoàn cảnh; lời giải thích theo
thuyết duy lý ấy là không đủ: không thiếu trường hợp một người già chín
mươi chết trong cảnh nghèo khổ với một số tiền bạc giấu dưới chăn đệm.
Tiền bạc là đồng nghĩa với quyền lực, là một lực lượng sáng tạo: người già
tự đồng nhất hóa với nó một cách thần diệu. Họ cảm thấy một sự mãn
nguyện khi nhìn ngắm, sờ mó thứ của cải mà trong đó họ tự nhận ra mình.
Và họ cũng tìm thấy trong đó sự bảo vệ vô cùng cần thiết đối với họ.
Quyền sở hữu là một thứ bảo vệ chống lại kẻ khác
”. Thông qua những
gì tôi có, tôi trở thành một khách thể có thể đồng hóa với con người mình
đối với người khác, và vì vậy, người khác không thể quyết định tôi là ai.
Chống lại những kẻ muốn cho người già chỉ là một khách thể, người già tự
bảo đảm hình tích mình nhờ tài sản của mình.
Nhưng cả ở đây nữa, hệ thống phòng thủ của họ cũng gặp tai họa trên
đời: người khác có thể lấy cắp, cưỡng đoạt tiền bạc của họ. Thói hà tiện trở
thành một thói quen kỳ quặc, nó diễn ra dưới những dạng loạn thần kinh vì
