vui thú cần phải chối từ, tuy có khi người ta gọi đó là những điều vô hại”.
Và ngày 26 tháng tư 1695, bà viết tiếp: “Chưa hề có gì thông báo cho
tôi biết tuổi tác của mình, nhưng thỉnh thoảng tôi ngạc nhiên về sức khỏe
bản thân; tôi đã chữa khỏi hàng nghìn điều bất tiện nho nhỏ ngày trước;
chẳng những tôi tiến bước từ từ tựa một con rùa, mà còn sẵn sàng tin là sức
khỏe mình như của một con tôm sống; tuy vậy, tôi cố gắng để khỏi bị
những vẻ bề ngoài dối trá ấy lừa gạt”.
Những sự giao thoa ấy, từ niềm tin sâu lắng đến hiểu biết khách quan,
Gide thường hay nói tới trong Nhật ký. Tháng ba 1935, ông viết: “Giá có
không ngừng tự bảo mình tuổi tác của mình, thì chắc hẳn, tôi cũng không
cảm thấy tuổi tác ấy. Và dù có nhắc đi nhắc lại như một bài học thuộc lòng:
mình đã quá tuổi 65, thì tôi vẫn khó tự thuyết phục mình điều ấy và chỉ một
mực đinh ninh rằng: không gian để cho ham muốn và niềm vui, dũng khí
và ý chí của mình còn có thể phát triển, cái không gian ấy chật hẹp lắm rồi.
Chưa bao giờ chúng lại có nhiều yêu sách đến thế”.
Ngày 17 tháng giêng 1943, ông viết: “Tôi không hề cảm nhận tuổi tác
của mình, và chính vì không thực sự thuyết phục được mình về nó nên suốt
ngày tôi tự bảo mình: Ôi ông già tội nghiệp, ông đã 73 rồi đấy”.
Chừng nào cái cảm giác trẻ trung vẫn sống động trong thâm tâm thì sự
thật khách quan về tuổi tác hình như là một vẻ bề ngoài; người ta có cảm
giác mượn một chiếc mặt nạ xa lạ. Juliette Drouet viết thư cho Hugo, bảo
đảm với ông là tình yêu của bà chống lại thời gian: “Bối cảnh đã đổi thay
và em khoác vào mình vẻ ngụy trang của tuổi già”. Gide nói về vai trò, về
trang phục. Ngày 6 tháng ba 1941, ông viết: “Tâm hồn tôi vẫn trẻ trung tới
mức tôi luôn luôn thấy cái ông già bảy mươi không chút nghi ngờ gì nữa,
chỉ là một vai trò tôi đóng; và những tật bệnh, những sự suy sụt nhắc tôi
tuổi tác của mình khi tôi có thiên hướng né tránh. Lúc đó, như một diễn
viên khéo léo mà tôi thủ vai, tôi phục hồi nhân vật của mình và tìm cách thể
hiện cho tốt.
