mặt chứ: người ta khó có thể đoán định được vị trí của nó. Cặp mắt tôi thụt
sâu tới ba put, đôi má như tờ giấy cũ không thể bám chặt vào những đốt
xương không còn dính vào gì nữa hết. Vài bôn cái răng ít ỏi của tôi đã ra
đi... Người ta chưa bao giờ tạc tượng một con người tội nghiệp trong tình
trạng ấy”. Nhưng rốt cuộc ông chấp nhận. Trong lúc nghiêm khắc đánh giá
vẻ ngoài của mình, ông vẫn bằng lòng với nó vì ông bằng lòng với cuộc
sống nói chung của ông.
Trong văn học cũng như trong đời sống, tôi chưa hề gặp một người
phụ nữ thích thú với tuổi già của mình. Vì vậy, chưa bao giờ người ta nói
tới bà già đẹp lão”; tốt nhất thì cũng chỉ nói: “Một bà già duyên dáng
Trong lúc đó, người ta ca ngợi một số “ông già đẹp lão”; đàn ông không
phải là một con mồi; người ta không đòi hỏi ở họ vẻ tươi mát, dịu dàng,
duyên dáng, mà là sức lực và trí tuệ của người già tóc bạc, da nhăn không
mâu thuẫn với lý tưởng nam tính ấy. Bức tranh Moïse của Michel-Ange,
hình ảnh Booz trong thơ Hugo gợi lên những tấm gương tôn thêm vẻ đẹp
ngoài đời. Ông nội Sartre, như tác giả miêu tả trong cuốn Từ ngữ, giống
gương mặt vị lão trượng có quyền lực và khôn ngoan. Cụ luôn luôn hài
lòng với bản thân mình; cụ có một sức khỏe tuyệt vời. Cụ khoan khoái
trong vai trò người chú được tôn kính, người ông được yêu thương, ông già
có sức cuốn hút. Theo Sartre, cụ luôn luôn có cảm giác mình đứng cho một
nhà nhiếp ảnh vô hình chụp: tức là cụ đóng những vai nhằm áp đặt cho
những người khác một hình ảnh mà cụ cho là hình ảnh của mình.
Ví dụ thú vị nhất về lòng tự yêu mến mình trong cảnh già láo, là ví dụ
nêu lên trong Nhật ký của Léautaud: tôi sẽ nói tới ở phần sau, trong quan hệ
với bản năng giới tính của tác giả.
Ở tuổi 80, trong lúc cảm thấy sắp đến ngày suy yếu Jouhandeau vẫn
nhìn hình hài mình với một ánh mắt tán thưởng. Trong tập Suy ngẫm về
tuổi già và cái chết ông viết: “Dĩ nhiên tôi chưa phải là một thứ vứt đi.
Thậm chí tôi vẫn còn tương đối trẻ trung mặc dù tuổi tác, vì tôi nhỏ bé, nói
đúng ra là mảnh mai; nhưng chắc hẳn tôi nghi ngờ trong cơ thể vết rạn
nứt”, cái bóng dáng héo hơn, những dấu hiệu của quá trình già lão mà tôi
