cửa hiệu, ông buồn bã nói: “Tôi không nhận ra mình qua mái đầu hoa râm
kia: tôi đã 68 tuổi rồi sao?” Đinh ninh tài năng sẽ giải thoát mình khỏi
không gian và thời gian, hình như ông cho là đáng phẫn nộ khi thấy mình
được xác định, bị ngưng đọng và thâu tóm trong hình hài mình. Cảm thấy
vẫn trẻ trung ở tuổi 70, nhưng về sau, Gide gặp khó khăn trong việc thích
nghi với tuổi già của mình. 80 tuổi, ông viết trong Như thế đấy: “A! Điều
quan trọng là mình không phải gặp chính mình trong một tấm gương soi:
với cặp mắt có nếp nhăn, đôi má lõm, ánh mắt mờ. Hình hài tôi làm người
ta khiếp sợ và khiến tôi u sầu một cách xót xa”. Khi Léautaud nói với ông
về “cái điều khủng khiếp là trở nên già lão”, Valéry đáp: “Bạn chớ nói với
tôi điều ấy, tôi không bao giờ nhìn mình trong gương, trừ phi để cạo mặt”.
Thực ra, tuy tuổi tác, gương mặt của Valéry và của Gide vẫn đẹp. Chính sự
đổi thay quan sát thấy trong gương soi thể hiện trước mắt tuổi già của họ,
và họ ghét bỏ tuổi già này. Cũng giống như vậy, khi Aragon viết: “Và tôi
khiếp hãi trông thấy trên hai bàn tay những vết lốm đốm vì tuổi tác”, không
phải chính bản thân những cái vết này làm ông ghê tởm, mà chính là tuổi
tác do chúng báo hiệu.
Ronsard nói lên nỗi chán ngán vì tấm thân tàn tạ của mình. Người ta
thấy ông luôn luôn căm giận tuổi già. Một năm trước khi qua đời − lúc đó
ông mới 60, nhưng ở thời đại ông, đó đã là tuổi già − ông ốm đau và khó
ngủ. Ông phàn nàn tình trạng ấy trong nhiều bài xonê. Trong một bài, ông
xót xa tâm sự:
“Khi chỉ còn là một bộ xương trần trụi
Làm mồi cho cái chết không xót thương,
Ta đâu dám nhìn đôi cánh tay mình nữa
Để khỏi run lên bần bật nỗi kinh hoàng”.
Bức tranh miêu tả xót xa nhất của một người già về chính bản thân
mình là bức tranh của Michel-Ange. Ông bị dằn vặt bởi những nỗi đau đớn
về hình hài và lo nghĩ. Ông viết một cách chua xót:
