gì đụng tới mình, khiến mình quan tâm. Người ta thôi không sống nữa. Cái
hư vô của hiện tại khiến người ta trở thành nô lệ con người mình trong quá
khứ: họ đành chịu cái định mệnh ấy. Họ lo âu vì phải chịu gánh nặng của
quá khứ: họ lo cho tươmg lai vì những gì mình đã làm trước kia. Họ không
thể can thiệp để loại trừ những hệ quả của chúng. Họ đành chịu cảnh thụ
động.
Lối miêu tả con người u sầu này phù hợp với phần lớn người già: cái
tôi bị đánh mất, bị đánh giá thấp, tương lai bị ngáng trở, sầu não, bất lực.
Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi thấy người già thường u sầu.
Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người già đều u sầu, và muốn cá
nhân này hay cá nhân nọ trở nên u sầu, thì phải có những hoàn cảnh đặc
biệt. Nỗi u sầu vì suy sụt thường bắt đầu lộ ra trong trường hợp xúc cảm:
tang tóc, chia ly, chuyển dịch; hay xảy tới trong một hoàn cảnh mà cảnh già
lão khiến cuộc sống khó khăn. Những dấu hiệu tiên báo là u sầu, chán
ngán, suy nhược, bệnh tưởng, hối hận, cảm giác phạm tội tình dục.
Người bệnh có những triệu chứng giống những người u sầu trẻ tuổi
hơn. Chứng rối loạn tâm thần có thể mang nhiều dạng khác nhau: đơn giản,
sững sờ, lo âu hay hoang tưởng. Trong tất cả những trường hợp ấy, thêm
vào những nét này, là một nét tôi vừa miêu tả trên đây: là cảm giác phạm
tội. Theo Freud, người bệnh tìm thấy lại tính hung hăng chống lại cái tôi
mà họ không nắm bắt được. Tôi có nói là thông thường, một cảm giác như
vậy chỉ ít được gặp ở người già; nhưng cần phải thấy rõ ở đây nó mang
hình thức nào: chủ thể, trong hiện tại, không tự tố cáo mình một thiếu sót
hay lỗi lầm mà người đó có thể phải chịu trách nhiệm. Tội lỗi của họ đã xảy
ra, do một định mệnh thuộc về quá khứ mà họ bất lực đối với nó. Đó là một
sự tàn bạo của số phận.
Trong dạng u sầu “sững sờ” (mélancolie “stuporeuse”), người bệnh im
lìm, không nói. Nếu nói đúng theo nghĩa đen thì họ không sống nữa. Sự tê
liệt này thường xảy ra ở người già: khi đã có một thái độ, thì họ giữ nó vì
không biết cách sửa đổi; nếu thoát khỏi sự xơ cứng ấy, ít nhất họ cũng cầm
