kỳ vui vẻ. Ông nói với một bà bạn: “Tôi già rồi, tôi sắp chết. Tôi sẽ gặp
Chúa. Gặp Chúa! Nói chuyện với Người! Sự kiện quan trọng biết nhường
nào! Tôi sẽ nói gì với Người? Tôi thường nghĩ tới điều đó. Tôi chuẩn bị
cho điều đó”. Ông không tự hỏi Chúa sẽ nói gì với mình. Ông mất lúc 83
tuổi, không chịu nhận sự có mặt của linh mục.
***
Thật là một hạnh phúc lớn cho một người cao tuổi được tiếp tục công
việc cho tới lúc chết. Nhưng có thể là với tuổi tác, người ta ít coi trọng
công việc hơn, và vì vậy, ít có niềm vui lớn hơn. Tôi xin kể hai trường hợp
giữ được cho đến cùng năng lực sáng tạo nhưng lại chết buồn bã: Michel-
Ange và Verdi.
Có thể nói Michel-Ange bị ốm yếu bẩm sinh. Với tuổi tác và lo nghĩ,
sức khỏe ông bị suy sụp. Tuổi già cùa ông là một cuộc đấu tranh liên tục
chống lại con người và chống lại một cơ thể bị những nỗi phiền muộn làm
cho kiệt sức. Khi Paul III được bầu làm giáo hoàng, ông đã làm việc từ ba
mươi năm cho lăng mộ của Jules II với một dự án vĩ đại: một khu lăng mộ
mênh mông trong đó ông đã dựng hay phác thảo sáu bức tượng, nhưng do
thái độ thiếu nhiệt tình của Jules II và hậu duệ, nên ông không thể hoàn
thành khu mộ. Paul III yêu cầu ông tập trung sức lực khắc họa trên một bức
tường của giáo đường Sixtine Lời phán xét cuối cùng. Ông phải nhượng bộ.
Ông ăn ít, ngủ ít và có hiện tượng đãng trí: năm 1540 hay 1541, ông bị ngã
từ giàn giáo và bị thương nặng ở cẳng chân. Lúc ấy, ông 65 tuổi. Sau đó,
giáo hoàng Paul III yêu cầu ông vẽ các bức bích họa ở tiểu giáo đường
Pauline; ông than phiền công việc quá vất vả: ông bảo bích họa không thích
hợp với tuổi già. Ông gặp nhiều khó khăn về tiền bạc: những người thừa kế
của Jules II lên án ông đã tiêu phí hết cả một gia tài trong khi xây lăng mộ
và đòi bồi thường. Giáo hoàng bảo ông không phải quan tâm tới chuyện ấy
và dành sức lực cho bức bích họa. Michel-Angel đáp: “Nhưng người ta vẽ
với cái đầu, chứ không phải với đôi bàn tay... Ai không có riêng tư tưởng
của mình thì tự làm nhục mình, vì vậy, chừng nào còn phải quan tâm tới
chuyện ấy, thì tôi không thể làm cái gì tốt được”. Ông cảm thấy già nua, ốm
