chỉ là một sự xao động vô ích. Bù lại, ông muốn làm một cái gì đó hữu ích
và thành lập một ngôi nhà nghỉ cho các nhạc sĩ. Ông bỏ nhiều thì giờ cho
công việc này. Từ lâu, ông muốn sáng tác một vở hí kịch (opéra-bouffe).
Năm 1898, ông bất đầu viết Falstaff, nhưng không dành được nhiều công
sức. Những người bạn tốt nhất còn lại, Prioli và Muzio, cũng lần lượt qua
đời. Fascio trở thành lẩm cẩm. Những cái chết này làm ông “mất thăng
bằng” − theo lời ông nói vào mùa đông 1890 −. Ông quá mệt mỏi nên
không sáng tác nổi. Tuy nhiên, vở nhạc kịch được hoàn thành năm 1893, và
tháng giêng, ông chỉ huy những buổi diễn tập, từ sáu đến tám tiếng mỗi
ngày. Lúc ấy, tuổi ông đã 80, và hiện tượng cân bằng của ông về thể chất và
tinh thần khiến các thầy thuốc kinh ngạc. Lombroso viết: “Hiện tượng bất
bình thường to lớn, đặc biệt tới mức có thể làm đảo lộn ý nghĩ của những
người đã có công trình nghiên cứu về vấn đề này”. Corrado Ricci mô tả ông
với lòng ca ngợi: “Một mái tóc hòa nhập với một chòm râu bạc trắng, tạo
nên một vầng hào quang. Cao lớn, dong dỏng, tư thế thẳng tắp, khi ông cất
bước, người ta đều quay đầu lại; sôi động trong cách nói năng và nhớ lại
các tên tuổi, các ngày tháng; sáng suốt khi trình bày các quan niệm về Nghệ
thuật”.
Vở Falstaff thành công ở Milan, ở Rome, người ta hoan hô tác giả. Ở
Paris, vở bi kịch cũng được hoan hô nhiệt liệt. Nhưng sức khỏe ông yếu
dần; thỉnh thoảng bị một cơn cấp phát nhẹ. Ông sáng tác những khúc nhạc
nhưng không chịu nổi bệnh tật. “Tôi già, rất già rồi, tôi chóng mệt mỏi”.
“Tuy không thật ốm đau, nhưng tôi có hàng nghìn điều phiền não. Chân
cẳng hầu như không chống đỡ nổi tôi và hầu như tôi không cất bước được
nữa. Mắt kém dần, tôi không đọc sách được lâu nữa. Tóm lại, hàng nghìn
thứ tội nạn”. Vợ ông qua đời, ông hết sức đau buồn: “Tôi còn một mình.
Buồn, buồn, rất buồn”.
Các tác phẩm của ông rất được hoan nghênh ở Paris, rồi ở Turin.
Nhưng nỗi buồn của ông vẫn dai dẳng. Năm 1901, ông viết: “Tuy các thầy
thuốc bảo tôi không có bệnh nhưng tôi cảm thấy mọi thứ đều làm tôi mệt
mỏi. Tôi không đọc được, không viết được nữa. Tôi ít nhìn thấy, càng ít
