tựa lẫn nhau... Sự nghiệp phải được tiếp tục; so với nó, tất cả chúng ta đều
chẳng mấy quan trọng”. Ông lo lắng về những trở lực tâm phân học vấp
phải: “Thiên hạ đã ít nhiều tỏ lòng tôn trọng công trình của tôi, nhưng cho
tới nay, công việc phân tích mới chỉ được các nhà phân tích chấp nhận”.
Ông viết tiểu luận, và bắt đầu viết tự thuật. Nhưng ông lại phải chịu
một cuộc phẫu thuật mới cực kỳ nghiêm trọng: người ta phải cắt bớt một
phần vòm miệng, một mảnh hàm, thay chúng bằng một bộ phận giả to
tướng làm ông đau đớn tới mức thỉnh thoảng ông buộc phải lấy ra; nó khiến
tai ông điếc mất một nửa, lướng vướng khi ăn, khi nói. Ông chỉ bằng lòng
để cho Anna, con gái ông, chăm sóc. Ngoài ra, ông bị rối loạn tim. “Số
lượng các chứng rối loạn về cơ thể khiến tôi tự hỏi còn có thể tiếp tục công
việc chuyên môn trong bao lâu nữa, đặc biệt là từ khi từ bỏ cái thói quen
êm đềm hút thuốc lá, sự chú ý về trí tuệ của tôi bị sút kém. Tất cả những
thứ đó trút một bóng tối đáng sợ xuống tương lai gần gũi”.
Ủy ban tâm phân học rốt cuộc đã sống sót để tổ chức sinh nhật lần thứ
70 của ông. Nhưng Ferenczi, người học trò và người bạn tốt nhất, bắt đầu
xa lánh ông. Tại đại hội Ennsbuick, xảy ra những cuộc tranh cãi. Ông vẫn
rất đau đớn; cần thay thế bộ phận giả ở hàm và vòm miệng. Ông bắt đầu
viết cuốn Tương lai một nền văn minh. Nhưng vì đau đớn, ông làm việc
khó khăn. Ngày 1 tháng giêng 1929, ông viết thư cho Jones: “Với tuổi tác,
tôi không còn dễ dàng tìm ra ý tưởng như xưa nữa”. Ông không coi trọng
những gì ông viết ra nữa. Về cuốn sách cuối cùng của ông, ông viết cho
Lou, ngày 28 tháng bảy 1929: “ Tôi thấy cuốn sách ấy là hoàn toàn vô ích,
khi tôi so sánh nó với những công trình trước kia của tôi vốn bao giờ cũng
đáp ứng một nhu cầu nội tâm. Nhưng tôi biết làm gì khác? Không thể hút
thuốc và chơi bài suốt ngày. Tôi không còn có thể đi bộ lâu và phần lớn
những điều người ta đọc không còn làm tôi thích thú nữa”. Ba năm sau, khi
trao đổi thư từ với Einstein về hòa bình, ông đánh giá phần đóng góp của
mình với thái độ không khoan nhượng: ông hạ thấp đòi hỏi đối với công
việc của mình cũng như − theo lời ông − đối với cái bộ phận ở hàm giả và
vòm miệng. Năm ấy, ông phải phẫu thuật năm lần.
