đau cụ thể hay mơ hồ khiến cuộc sống không còn hứng thú gì nữa. Colette
bị bệnh thấp khớp hành hạ. Khi có người ca ngợi sự nổi tiếng, vẻ hạnh phúc
rõ rệt của bà, bà đáp: “Đúng đấy, nhưng cũng có chuyện tuổi tác đây −
Nhưng ngoài tuổi tác ra? − vẫn có vấn đề tuổi tác thôi mà”. Trong mười
năm cuối đời, mẹ tôi rất đau đớn vì bệnh viêm khớp, mặc dầu mỗi ngày
uống tới mười viên axpirin. Bà cụ, thân mẫu Sartre, hầu như không còn
hứng thú với cuộc sống vì bị bệnh thống phong hành hạ. Dù người già nhẫn
nhục chịu đựng những bệnh tật ấy, chúng vẫn xen vào giữa thế giới và họ;
chúng là cái giá họ phải trả cho phần lớn hoạt động của mình. Vì vậy, họ
không còn có thể nhượng bộ những ý muốn thất thường, tuân theo những
sự thôi thúc của mình: họ băn khoăn về những hệ quả và bị dồn vào những
sự lựa chọn. Nếu đi dạo chơi để thưởng thức một ngày đẹp trời, thì khi về,
bị đau chân − nếu tắm thì bị bệnh viêm khớp đày đoạ. Muốn cất bước,
muốn tắm rửa, họ thường phải có người giúp đỡ: ngần ngại đòi hỏi sự giúp
đỡ ấy, họ đành chịu vậy. Hệ số nghịch cảnh của sự vật tăng thêm: cấp bậc
thang khó bước lên hơn, các khoảng cách phải vượt qua dài hơn, đường
phố phải đi lại, nguy hiểm hơn, những thứ phải mang xách, nặng nề hơn.
Thế giới thì đầy rẫy cạm bẫy, gai góc. Không còn được phép lượn lờ nữa.
Mỗi lúc, các vấn đề lại được đặt ra, và sai lầm bị trừng phạt một cách
nghiêm khắc. Để thực hiện những chức năng tự nhiên, người già cần tới
những thứ nhân tạo: kính mắt, tai giả, gậy. Léautaud ghi nhận: “Cả cái đó
nữa, cả cái lô kính mắt trên bàn làm việc của tôi, cũng đều là tuổi già”.
Điều chẳng may là phần lớn người già rất nghèo, không thể mua kính tốt,
máy nghe tốt − rất đắt tiền; họ đành chịu tình trạng nửa mù, nửa điếc.Tự
khép kín mình lại, họ rơi vào trạng thái trì trệ, khiến họ không còn nghĩ
chuyện đấu tranh chống lại sự suy tàn. Một sự suy sụt bộ phận thường kéo
theo một tình trạng buông xuôi mà sau đó, trên mọi bình diện, là một sự
xuống dốc nhanh chóng.
Đối với người già mà hoàn cảnh kinh tế còn tạo cho những khả năng
này nọ, thì cách phản ứng lại những bất lợi của tuổi tác phụ thuộc vào
những sự lựa chọn trước kia của họ. Những người suốt đời lựa chọn cái
