TUỔI GIÀ - TẬP 2 - Trang 39

thích cho trẻ em và tổ chức những lớp học buổi tối cho con cái nông dân.
Nhưng ông bị lương tâm cắn rứt vì trái ngược với tư tưởng của mình và tuy
đã giao lại tài sản cho gia đình, ông vẫn sống với tư cách điền chủ. Những
cuộc xung đột với Sonia ngày một thêm nhiều và khiến ông hoang mang.
Mùa đông 1907-1908, ông bị ngất mấy lần kèm theo hiện tượng mất trí
nhớ. Phẫn nộ vì vụ đàn áp những người khủng bố, ông viết thư phản đối và
cảnh cáo bộ trưởng Stolypine. Ông kêu gọi công khai: Tôi không thể im
lặng được nữa. Những cuộc hành quyết nông dân nổi loạn làm ông tuyệt
vọng. Ông vừa nói vừa khóc: “Tôi không thể sống như thế này nữa!” Ông
bị viêm tĩnh mạch, và một lần nữa người ta nghĩ ông sẽ chết; nhưng lại
thoát nạn và ghi trong một cuốn sổ tay bảy đề tài tiểu thuyết mới. Lễ kỷ
niệm sinh nhật thứ 80 của ông thể hiện một sự tôn kính đặc biệt, ông xúc
động rơi nước mắt. Ông rời bữa tiệc, kiệt sức và khi đi nằm, bảo con gái là
Macha: “Tâm hồn bố nặng nề lắm!”, nhưng ông ngủ yên lành. Những tháng
sau, những buổi cãi vã với Sonia làm ông kiệt sức. Tháng chín 1909, ông đi
Matxcova. Một đám đông đứng chật hai bên đường xe ông chạy qua và
hoan hô ông. Khi xuống xe ở ga Cuôcxcơ, ông hầu như bị đè bẹp giữa đám
đông ra đón trong sự bất lực của cánh sát; kinh hoàng, loạng choạng, hàm
dưới run cầm cập, cuối cùng ông lên được toa tàu, ngồi phịch xuống ghế và
nhắm mắt, kiệt sức nhưng sung sướng. Vài tiếng sau, ông bị ngất, mê sảng
và lắp bắp; người ta nghĩ là ông sẽ chết. Nhưng không chịu khuất phục,
ngày hôm sau, ông lên lưng ngựa, tiếp tục trở lại công việc sáng tác và thư
tín. Ông viết cuốn truyện La Khodynka, và Lời nói đầu tác phẩm Những
con đường đời. Ông trao đổi thư từ với Bernard Shaw, với Gandhi. Những
mâu thuẫn trong cuộc đời, những cuộc cãi vã với Sonia trở nên không thể
chịu nổi tới mức ông đi trốn. Đã từ lâu, ông ước mơ rời bỏ gia đình và của
cải để sống cuộc sống khổ hạnh theo đòi hỏi của đạo lý ông theo đuổi.
Quyết định ra đi ở lớp tuổi ông giả định một niềm say mê và một sức mạnh
tâm hồn xứng đáng với một con người còn rất trẻ. Nhưng cơ thể ông là cơ
thể một ông già; nó không chịu nổi những nỗi vất vả của cuộc hành trình và
ông qua đời trong nhà một viên trưởng ga. Cả ông nữa, ông chỉ duy trì
được sức khỏe và theo đuổi các hoạt động cho đến cùng nhờ một cuộc