Dưới những gương mặt ít mang tính sử thi hơn, người ta bắt gặp thái
độ bướng bỉnh của ông lão ngư ở nhiều người già. Có những nhà thể thao
già tiếp tục tham gia điền kinh, quần vợt, bóng đá, đua xe đạp, trong đó có
người chơi tới tuổi 92. Nói chung, họ chỉ lập được những thành tích bình
thường, nhưng họ quan tâm theo dõi tuổi tác của mình. Nhiều người sau khi
nghỉ hưu đến sân vận động đều đặn hơn. Từ tuổi 60 hoạt động thể thao
khiến hai phần ba số họ gặp bất trắc
Nhưng họ không thấy khó khăn về mặt chức năng Thể thao không làm
chậm lại quá trình lão hóa các cơ quan, nhưng góp phần làm chúng hoạt
động tốt. Về mặt tinh thần, thái độ khăng khăng của các nhà thể thao già
góp phần làm tăng sức khỏe, và những người xung quanh thường tìm cách
làm họ nản chí, cần tôn trọng thái độ ấy. Giảm bớt quá nhiều hoạt động của
mình dẫn tới sự giảm sút toàn thể con người. Các bà già ở Bah tiếp tục đội
những vật nặng trên đầu, vì hiểu rõ điều đó. Người cao tuổi hiểu rằng khi
phấn đấu chống lại sự suy tàn, họ làm chậm quá trình ấy lại. Họ hiểu rằng
ánh mắt không thương xót của những người xung quanh cho sự suy yếu về
thể chất của họ là bằng chứng của hiện tượng suy sút phổ biến mà từ tuổi
già biểu thị. Họ muốn chứng minh cho những người khác và cho bản thân
họ là họ vẫn là một con người.
Tinh thần và thể chất gắn bó chặt chẽ với nhau. Muốn làm được công
việc đem một cơ thể đã bị biến đổi theo chiều xấu thích nghi trở lại với thế
giới, thì phải duy trì lòng ham sống. Và ngược lại, sức khỏe tốt thúc đẩy sự
duy trì những mối quan tâm về tinh thần và tình cảm. Thông thường, cơ thể
và tinh thần cùng nhau “phát triển hay thoái hóa”. Nhưng không phải bao
giờ cũng vậy. Sức khỏe La Fontaine tốt nhưng ông vẫn bị suy thoái về tinh
thần; đôi khi một trí tuệ lớn vẫn tồn tại trong một cơ thể bị tàn phá. Hoặc cả
hai đều bị suy thoái, nhưng theo những nhịp độ khác nhau: tinh thần tìm
cách chống đỡ, nhưng bị hiện tượng thu teo của cơ thể chiến thắng, như
trong trường hợp Swift. Lúc ấy, người già cảm thấy một cách bi thảm một
thứ không thích ứng với bản thân mình. Alain cho rằng người ta chỉ muốn
những gì có thể có được; nhưng đó là một thuyết duy lý quá giản đơn. Bi
