nhanh nhưng họ vẫn tiếp tục làm tình; họ cho những bà vợ già của mình ít
bị thoái hóa hơn so với những người có quyền có thế. Mặt khác, họ ít tự
mãn hơn giới viên chức. Và họ ít bị ràng buộc hơn bởi sự phê phán của xã
hội. Càng ở bậc thang xã hội thấp, thì người ta càng thờ ơ với dư luận xã
hội. Những người già sống ngoài lề các ước lệ − đàn ông và đàn bà lang
thang, những người ở trong nhà dưỡng lão − ngủ chung với nhau không
ngượng ngùng, ngay trước mặt những người khác.
Cuối cùng, đời sống tình dục càng phong phú và hạnh phúc thì càng
tồn tại lâu bền. Nếu đề cao đời sống ấy vì lòng tự yêu mến thì người ta
chấm dứt nó khi không còn tự ngắm mình một cách mãn nguyện nữa trong
ánh mắt người bạn tình của mình. Nếu muốn khẳng định cường lực hay khả
năng quyến rũ của mình, hay muốn chiến thắng tình địch, thì đôi khi, họ
bằng lòng cho tuổi tác là một lý do để nghỉ ngơi. Nhưng nếu hoạt động tình
dục của họ là tự phát và vui vẻ, thì họ sẵn sàng theo đuổi chúng cho tới lúc
kiệt sức.
Tuy nhiên, người lớn tuổi không tìm thấy trong hành vi giao hợp một
niềm hứng thú mạnh mẽ như người trẻ vì hai giai đoạn xuất tinh rút lại chỉ
còn một; họ không có cái cảm giác thống thiết đánh dấu sự chuyển dịch từ
giai đoạn thứ nhất sang giai đoạn thứ hai; và cũng không có cảm giác hoan
hỉ của một sự phóng ra, một sự bùng nổ: đó là một trong những huyền
thuyết tạo nên giá trị của hành vi tình dục của nam giới. Người đàn ông già,
dù còn có thể có một hoạt động bình thường, vẫn thường tìm kiếm những
sự thỏa mãn gián tiếp, nhất là nếu người đó bất lực. Họ thích đọc sách tình
ái, nhất là các công trình nghệ thuật phóng đãng, gặp gỡ phụ nữ trẻ, thích
những sự tiếp xúc lén lút. Những sự lệch lạc nay là dễ hiểu. Nói đúng ra,
Freud đã chứng minh rằng không có bản năng giới tính “bình thường”; bao
giờ nó cũng mang tính chất “đồi bại”, khi nó không thoát ra khỏi nguồn gốc
khiến nó tìm kiếm một sự thỏa mãn, không phải trong một hoạt động đặc
trưng mà là trong việc “có được một niềm hứng thú” gắn liền với những
chức năng phụ thuộc những xung năng khác. Cái nhìn và những sự mơn
trớn giữ một vai trò quan trọng trong giao hợp.
