trẻ trung; chắc hẳn ông hình dung bản thân mình đẹp đẽ, với sự khẳng định
tình yêu của Jacqueline; đó là một thứ tâm lý tự yêu khiến mình tự biếm
họa mình: một cách kỳ lạ, ông tin tưởng mình tới mức có thể nghĩ chuyện
chế giễu những ông già si mê nói chung, ông thoát khỏi cái lố bịch và cái
khả ố trong tham vọng của họ lúc ông lên án chúng.
90 tuổi, Pablo Casals sức khỏe vẫn tốt tươi. Menry Miller kể lại:
“Ngày nào cụ cũng dậy sớm, đi dạo chơi ngoài bãi biển, ở Puerto Rico; trở
về nhà, chơi các bản nhạc của Bach trên piano trong nửa tiếng trước khi
chơi viôlôngxen ba tiếng. Cụ đi du lịch và đăng đàn diễn thuyết. Trước đấy
mười năm, lúc 80 tuổi, cụ kết hôn với một trong những cô học trò cũ, 20
tuổi: cuộc đời họ vẫn tiếp tục gắn bó với nhau. Bản thân Miller, một nhà
báo, tự miêu tả mình là “chàng trai da nhăn, nhưng hăng say”, sắc da đồng
hun, sống hạnh phúc, làm những người xung quanh kinh ngạc vì sức sống
mãnh liệt. 75 tuổi, ông kết hôn với một phụ nữ Nhật Bản 29 tuổi. Bản năng
giới tính, sức khỏe, hoạt động gắn bó với nhau: có thể nói cuộc đời của cá
nhân được chương trình hóa ngay từ đầu; trừ phi những tai nạn xảy tới từ
bên ngoài, sức sống và tuổi thọ đều được ghi trong cơ thể con người.
Những ví dụ trên đây cho thấy đời sống tình dục kéo dài nếu nó từng
phong phú. Nhưng cũng có khi một người đàn ông, cho tới lúc bấy giờ thờ
ơ đối với phụ nữ, bỗng về sau tìm thấy những thú vui trong tình dục.
Về mối quan hệ của một ông già với cơ thể, với hình ảnh, với giới tính
của mình, chúng ta có một tư liệu kỳ lạ: cuốn Nhật ký của Léautaud. Nó
cung cấp cho chúng ta một công trình tổng hợp sống động về những quan
điểm khác nhau được xem xét trên đây.
Léautaud luôn luôn tự ngắm mình một cách thú vị. 41 tuổi, ông ghi
Nhật ký: “Mình không đến nỗi quá xấu trai. Thậm chí gương mặt mình khá
biểu cảm, không một chút tầm thường”. Ông thừa nhận đó là gương mặt
một người đàn ông 41 tuổi, “một gương mặt đã mang dấu ấn của thời
gian”, về sau, ông thường nhắc đi nhắc lại là ông cảm thấy trẻ hơn tuổi.
Chính qua người khác ông phát hiện sự già nua của mình và ông hết sức
