Nhưng sự đỏm dáng của ông đòi hỏi tuổi già của ông không hiện rõ
đối với người khác: điều ông thích thú, là tưởng tượng mình vẫn trẻ trung
mặc dù sức nặng của năm tháng.
Vả lại, thỉnh thoảng, ông chịu đựng khó khăn sức nặng ấy. Ngày 2
tháng bảy 1942, ông viết: “Bảy mươi hai tuổi rưỡi. Sức khỏe mình tương
đối tốt cũng vô ích, tuổi già và nhất là ý nghĩ chết ảnh hưởng tới mình sâu
sắc”. Ông sợ sẽ có ngày rụng hết răng: “Lúc đó, mình sẽ chẳng ra làm sao
nữa!... Chắc hẳn mình sẽ thui thủi ở nhà thôi”. Một hôm khác, ông ghi:
“Mình ao ước chỉ ở tuổi 50 biết chừng nào, với sự trưởng thành hiện nay và
những tri thức đã tích lũy được”. “Chịu nhẫn nhục, chịu hài lòng với bản
thân mình: ôi, tuổi già đáng nguyền rủa. Nó hoàn toàn nằm trong mấy từ
này”.
Nhưng niềm mãn nguyện của ông lại nảy sinh: Gương mặt mình già đi
nhiều. Da cằm mình bắt đầu có nhiều nếp nhăn. Ôi! Mình đâu còn trẻ nữa.
Ngày 14 tháng giêng tới, mình bước vào tuổi 74 rồi”.
Ông kiêu hãnh một cách chính đáng về sức khỏe của mình. “Khi
người ta đến một độ tuổi nào đấy, như mình vài hôm nữa sẽ bước vào tuổi
75, mà vẫn mạnh khỏe, không biết đến mệt mỏi, trừ, than ôi! Đối với tình
yêu, thì người ta có thể tự hào chứ. Hầu như người ta nhìn tuổi trẻ với một
chút lòng trắc ẩn. Tuổi trẻ ư? Cái đó không quan trọng. Điều quan trọng là
sống cho đến già”.
Về mặt sinh học, bản năng giới tính của nữ giới ít chịu ảnh hưởng của
tuổi già hơn nam giới. Trong lúc đàn ông tới một tuổi nào đấy không thể có
hiện tượng cương cứng được nữa thì phụ nữ “ở bất cứ lứa tuổi nào vẫn
nhận như một lò lửa mọi ngọn lửa và mọi chất liệu”. Cả một truyền thuyết
dân gian nhấn mạnh sự tương phản này. Trong một trong những khúc ca
trong Những Nàng thơ vui vẻ ở Caledonie (Joyeuses Muses de Calédonie)
, một phụ nữ lớn tuổi phàn nàn về sự bất lực của ông chồng già; bà
luyến tiếc “những vòng tay siết chặt, những năm tháng trẻ trung” nay chỉ
