Bác sĩ Balier và L.B.Sébillotte, theo một cuộc điều tra trong quận
XIII, ở Paris, nhận xét rằng các cặp vợ chồng gặp nhiều khó khăn hơn khi
trở về già so với những người sống riêng lẻ vì quan hệ tình cảm của hai vợ
chồng xấu đi và có ảnh hưởng lẫn nhau. Sức khỏe kém sút, cảnh cô đơn
gắn liền với chế độ nghỉ hưu và với sự ra ở riêng của con cái dẫn họ tới chỗ
hầu như chỉ sống vì nhau. Hơn bao giờ hết, người này đòi hỏi ở người kia
sự bảo vệ và tình yêu thương; nhưng cũng hơn bao giờ hết, mỗi người khó
có thể thỏa mãn yêu cầu ấy. Tình trạng không thỏa mãn này thường xuyên
dẫn tới yêu cầu một sự có mặt thường trực về hình hài, sự ghen tuông và
những sự dằn vặt. Cảnh chia ly đôi khi là một đòn chết người đối với
những cá nhân tuyệt đối không thể không có nhau. Nhưng cuộc sống cạnh
nhau mang nhiều khổ đau hơn là hạnh phúc.
Trừ đối với những cặp vợ chồng vợ trẻ hơn chồng nhiều, người đàn
ông lớn tuổi có ít lý do hơn để ghen vợ: họ vẫn có ham muốn tình dục trong
lúc bà vợ không còn là một đối tượng để ham muốn nữa. Tôi sẽ miêu tả hai
trường hợp ghen tuông của phụ nữ: trường hợp Juliette Drouet và Shpie
Tolstoï.
Suốt đời, Juliette đau khổ vì thái độ không chung thủy của Hugo; nhất
là khi họ không còn quan hệ tình dục nữa. Bà cảm thấy thua cuộc, bị sỉ
nhục, không có phương tiện tự vệ. Khi Hugo có quan hệ với Blanche năm
1873, Juliette, lúc ấy 69 tuổi, phản ứng với sự dữ dội người ta chưa từng
thấy một ví dụ nào trong quá khứ. Bà mượn của bè bạn hai trăm phrăng và
ngày 23 tháng chín, bỏ đi, không để lại địa chỉ. Ông hốt hoảng cho người đi
tìm. Người ta tìm thấy bà ở Bruxelles. Bà chịu trở về. Ông ra đón bà ở ga
và họ hòa thuận với nhau. Bốn ngày sau, bà viết gửi ông mấy chữ “nguệch
ngoạc” quen thuộc: “Anh, anh yêu quý; từ tám ngày qua sống trong nỗi
tuyệt vọng của những kẻ đau khổ trên trần gian, hôm nay là ngày đầu tiên
cùng một lúc, mắt em, miệng em, trái tim em, tâm hồn em mở rộng để nhìn
Thượng đế, để mỉm cười với anh, cầu xin anh, chúc phúc cho anh. Và thế là
chấm dứt cơn ác mộng khủng khiếp ấy! Quả là anh yêu em, anh chỉ yêu
một mình em...” Nhưng ngày 16 tháng mười năm 1873, bà lại viết: “Em
