55, năm 1933, trong thư gửi cho vợ, ông phàn nàn người mệt mỏi, mất ngủ,
hay quên; ông có cảm giác sức lực sút kém; và lo lắng: “Phải chăng tuổi tác
đến thực sự, hay chỉ là một sự suy sụt tạm thời, tuy đột ngột, mà anh sẽ
vượt qua? Chúng ta sẽ xem xem”. Ông buồn bã gợi lại quá khứ: “Anh buồn
bã nhớ lại tấm ảnh của em, tấm ảnh của chúng ta, trong đó chúng ta trẻ
trung biết chừng nào”. Sức khỏe của ông hồi phục và ông hoàn toàn hoạt
động trở lại như trước.
Ngược lại, có những hiện tượng khó chịu do già lão hầu như chỉ
thoáng qua và không được nhắc tới. Người ta cho đó là những sự rối loạn
bề mặt và có thể chữa khỏi. Lúc đó đã phải có ý thức về tuổi tác để tìm thấy
nó trong cơ thể mình. Và thậm chí như thế nữa, không phải bao giờ cơ thể
cũng giúp chúng ta “nội tại hóa” (intérioriser) trạng thái của mình. Chúng
ta từng biết bệnh thống phong, bệnh viêm khớp là do già lão gây nên;
nhưng vẫn không thể phát hiện ở chúng một quy chế mới. Chúng ta như thế
nào thì vẫn như thế ấy, cộng thêm những bệnh thống phong.
Về tính chất những sự đánh giá của người già về sức khỏe của mình,
có những ý kiến khác nhau, và những sự khác biệt ấy đều có ý nghĩa. Theo
bản báo cáo Laroque thì: “Sau tuổi 60, hơn một nửa số người được hỏi cho
là sức khỏe của họ kém hay rất kém. Cảm giác này không phải bao giờ
cũng ăn khớp với hiện thực, ở chỗ − ngoại trừ những chứng bệnh rõ rệt −
nó thể hiện chủ yếu một phản xạ sợ hãi trước quá trình và những biểu hiện
của sự già lão. Một cuộc điều tra của Tunbridge và Sheffield ở Anh năm
1956 đưa tới những kết quả ngược lại. Họ hỏi người già về sức khỏe và
nhận thấy chỉ có 26% ông già sức khỏe tốt trong lúc 64% nghĩ là sức khỏe
mình hoàn toàn tốt; còn các bà già thì 23% có sức khỏe tốt, trong lúc 48%
nghĩ như số 64% các ông già trên đây. Những người điều tra kết luận là
người rất già bị suy dinh dưỡng và là một người tàn tật về hô hấp, về vận
động, về tâm thần. Nhưng người đó không nhận ra tình hình ấy.
Quan niệm này hình như được khẳng định bởi một sự kiện tôi đã nói
tới: những người bệnh cao tuổi đến thầy thuốc khám bệnh và dùng thuốc
chữa bệnh ít hơn so với những bệnh nhân trẻ tuổi hơn. Họ sống trong một
