đời người mới xếp lên được cái tường, người Nùng chịu khó thế, sao người
Nùng vẫn khổ...
– Trời làm kém đói thế này thì ai chẳng khổ, cứ đâu người Nùng.
– Mẹ ạ, thằng Tây và vua quan làm ra tất cả mọi tội, không phải trời làm
ra tội đâu, trong làng ta, ai cũng mong ước được nuôi nhiều gà vịt, nhiều
lợn, trước hiên, có cái cày tốt treo ngang đầu cột. Nhưng đã bao đời nay
làng ta chỉ biết làm nhà áp núi, không dám làm nhà ra ở thảnh thơi giữa
đồng, để dễ chạy cướp cũng bởi thằng Tây lấy hết của, mới sinh người trộm
cướp. Cây hồi trên đồi quang, quả sai như mắc cửi, thế mà người trèo hồi
ngã gãy xương, tiếng khóc lúc nào cùng nghe. Chú Hai coi rừng chết ở gốc
cây hồi nào bên Bằng Mạc rồi...
– Con đừng nói chuyện buồn nữa.
– Mẹ ơi! Mẹ còn biết nhiều cảnh buồn hơn con nhiều lắm. Ngày trước
mẹ kể con nghe bao nhiêu chuyện đói rách trong làng, có khi cả xóm chạy
loạn vào hang đá Phố Lẩu rồi chết khô cả trong ấy, con thương con khóc.
Bây giò con lớn, con biết thêm rằng người ta phải làm cách mệnh, mong
ngày sau ai cũng được ngồi bàn ghế, lau sạch được nước mắt, rửa xong mọi
chuyện buồn phiền ở đời.
Mẹ vẫn khóc, Thụ bảo chị Dụ.
– Chị ạ, việc cách mệnh là to lớn như thế đấy, bao giờ cách mệnh thành
công thì em về.
Mấy năm nay chị Dụ mới được gặp em. Em bây giờ bước vào cuộc đời
xa lạ, chị không nghĩ ra hết được. Như thế, Dụ lại càng nhớ khi em còn đi
học, thông cảm với em những chuyện lạ lùng và cao xa của em đương làm,
với tấm lòng chị yêu thương.
Dụ nhớ lại. Có lần Dụ quảy gạo ra Kỳ Lừa trả nhà trọ, ông Chắn mách:
“Thằng Thụ dạo này cứ đi đâu, không biết chúng nó định tụ tập ăn trộm ăn
cướp thế nào. Tao sợ lắm. Mày phải đe nó mới được”. Dụ bảo Thụ. Thụ
cười, nói:
