thằng Tây và thằng quan đi, như thế, cho mọi người khỏi khổ.
Mã Hợp nhìn Thụ, lại nhìn Chi:
– Năm trước, có nhiều người cũng bảo ra đi tìm như thế. Các ông già, có
râu, có ông tóc bạc, không ông nào ít tuổi như các anh đâu, mà cũng không
ai có quê gần, các ông bảo quê xa tận Nghệ An, tận đâu nữa, ông nào cũng
hay chữ, viết nhanh như nói chuyện. Bố mình đưa các ông đi Long Châu.
Từ ngày ấy chưa ai về.
– Chúng mình cũng đương đi tìm cách mệnh có lẽ như các ông ở Nghệ
An ấy đấy.
– Các anh gặp chưa?
– Phải đợi ít ngày.
Mẹ lại vẫn nghe rõ cả. Thằng Mã Hợp quên rồi, thằng Mã Hợp quên, nó
không kể có lần mẹ nó đã đưa những người cách mệnh như thế đi đến Long
Châu. Mẹ đã đưa người cách mệnh đi. Phải, những người đi cách mệnh đều
kể chuyện rằng mai sau đất nước sẽ thay đổi thì đời người không khổ nữa.
Bây giờ hai cháu còn ít tuổi ở quê, nhà bên Nhân Lý sang cũng nói như
vậy. Như thế, cách mệnh đã về đến bên quê ngoại, cách mệnh đã về gần
lắm rồi. Mẹ lặng im, không nghĩ nữa. Mẹ nhớ lại con đường Long Châu đi
bộ, toàn đi đêm, phải mất ba bốn đêm liền. Đường ấy, mẹ đã đưa người đi
nên mẹ biết như thế. Còn phải tránh những xóm có hương trưởng. Hương
trưởng hay bắt người bên Lạng Sơn sang, đem nộp cho Tây đồn Đồng
Đăng lấy công, được nhiều tiền và muối. Hương trưởng thì tránh được,
nhưng kẻ cướp thì không biết tránh đâu. Chỗ nào cũng có cướp, ngày ấy
khó lắm. Thế mà mẹ đã đưa lọt được cả. Những câu chuyện vừa bâng
khuâng vừa khó hiểu cứ phảng phất cả đầu mẹ.
Tối hôm ấy, giá buốt cóng thót lưng. Thụ mặc nguyên áo dài, đi giày tây,
đội khăn xếp, nằm co quắp trong cái ổ tranh của Mã Hợp đã kéo ra bên
cạnh đống lửa. Ba người nằm, đắp có một mảnh vỏ cây sui. Mã Hợp
nhường chăn cho bạn. Chân tay Mã Hợp quềnh quàng, lăn lóc như cành củi
